Το φως διαπερνά το θαλασσινό νερό. Η αντανάκλαση μεταμορφώνει το μουντό γκρι του καρχαρία σε λαμπερό ασημί προσδίδοντάς του εντυπωσιακή στιλπνότητα. Τα συμπλέγματα υφάλων, φαντασμαγορικά. Ισως μια αληθινή βουτιά στον βυθό των Ματάλων και του Βάι της Κρήτης να μη διέφερε από τούτη εδώ την εικόνα. Μόνο που το σκηνικό έχει μεταφερθεί στις μεγάλες δεξαμενές, χωρητικότητας 600 τ.μ. και 400 τ.μ., του Ενυδρείου Κρήτης (CretAquarium). Το ενυδρείο αποτελεί τμήμα του ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών) και, μαζί με τις εγκαταστάσεις των ερευνητικών ινστιτούτων του, απαρτίζει τον «Θαλασσόκοσμο».
Είναι η ώρα που πλησιάζει το μεσημεριανό γεύμα. Η Ασπασία και ο Μιχάλης, σταχτοκαρχαρίας και ταυροκαρχαρίας αντίστοιχα, το γνωρίζουν. Βολιδοσκοπούν το γνωστό σημείο με προσμονή, εκεί όπου οι ενυδρειολόγοι τούς σερβίρουν καθημερινά τα φιλέτα τους με μία μεγάλη τσιμπίδα. Μία ρουτίνα απαραίτητη. Οσο οι απειλητικοί θηρευτές είναι χορτάτοι, τόσο παραμένουν ζωντανοί οι συγκάτοικοί τους: ροφοί, συναγρίδες, σφυρίδες, σμέρνες, λαβράκια. «Τους ταΐζουμε στο στόμα», λέει γελώντας η κ. Θάλεια Πολυχρονάκη, βιολόγος, υπεύθυνη του Τμήματος Εκπαίδευσης και Ενημέρωσης του Ενυδρείου Κρήτης από το ξεκίνημά του, το 2005.
«Στεγάζοντας 60 διαφορετικές δεξαμενές, ανήκουμε πλέον στην κατηγορία των μεγάλων ενυδρείων της Ευρώπης», η εισαγωγή στην ταυτότητα του χώρου: «Ο συνολικός όγκος του θαλασσινού νερού φτάνει τα 1.700.000 λίτρα – μία μικρή θάλασσα! Παρουσιάζονται τα οικοσυστήματα της Μεσογείου κυρίως, η θαυμαστή της βιοποικιλότητα. Φιλοξενούνται περίπου 250 διαφορετικά είδη, πάνω από 2.000 άτομα. Κύριο μέλημά μας, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού για τη θάλασσα, το περιβάλλον. Στην ουσία, ως τμήμα του ΕΛΚΕΘΕ, το ενυδρείο είναι το πρόσωπο της επιστήμης προς τον κόσμο, ενώ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη βιωματική προσέγγιση των επισκεπτών μέσα από ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα».
Υποβλητικός, χαμηλός φωτισμός στην πρώτη ενότητα ενυδρείων. Είδη που ζουν σε σχισμές βράχων. Σπάνια κόκκινα κοράλλια της Μεσογείου, καραβίδες, σελάχια, σκορπιοί. «Τα ζώα αντιδρούν στα ερεθίσματα. Κούνησε το χέρι σου και η περίεργη συναγρίδα θα έρθει να σε επεξεργαστεί. Πλησίασε τον χάνο και θα τον δεις να σπεύδει να προστατέψει τον χώρο του. Κάθε επίσκεψη αποκαλύπτει κάτι διαφορετικό», θα πει η κ. Πολυχρονάκη. Η περιπλάνηση συνεχίζεται στον κόσμο της ανοικτής θάλασσας, τον οποίο διαδέχεται εκείνος του φυτοπλαγκτού. Σκάροι, ιππόκαμποι, ανεμώνες, εχινόδερμα, ανεξάντλητα χρώματα, σχήματα, προσαρμογές για ανεύρεση τροφής και αποφυγή εχθρών. Αέρινο μπαλέτο στο ημίφως, οι διάφανες μέδουσες στην κυκλική δεξαμενή.
Στα παρασκήνια
Στην τελευταία στάση, αποτυπώνεται η «τροπικοποίηση» της Μεσογείου, αποτέλεσμα της μετακίνησης τροπικών ειδών μετά το άνοιγμα της Διώρυγας του Σουέζ. «Η παρακολούθηση είναι συνεχής. Πάντα κάποιος είναι stand by μήπως χτυπήσει συναγερμός», επισημαίνει η βιολόγος καθώς με οδηγεί στο παράλληλο σύμπαν των παρασκηνίων. Θόρυβος δυνατός. Ζέστη έως και αποπνικτική. «Ιση με την έκταση της έκθεσης, η αντίστοιχη στο υπόγειο που την υποστηρίζει». Ακολουθούν οι καραντίνες, οι οποίες προορίζονται για προσαρμογή ζώων, αναπαραγωγή, περίθαλψη, παρατήρηση για επιστημονικούς σκοπούς. «Εδώ φιλοξενούμε τις τραυματισμένες χελώνες μέχρι την απελευθέρωσή τους – να, η Θοδώρα, τρεις φορές έχει έρθει μπλεγμένη σε δίχτυα. Απέναντι, η σουπιά. Προ ημερών, είχαμε γεννητούρια!».
Πρόγραμμα εικονικής πραγματικότητας
Το Ενυδρείο Κρήτης εγκαινιάζει από τον Ιούνιο ένα νέο πρωτοποριακό πρόγραμμα εικονικής πραγματικότητας. Σύμφωνα με την κ. Πολυχρονάκη, «φοράς τα ειδικά γυαλιά και μπαίνεις σε ένα κόσμο 3D. Προσφέρουμε τρεις διαφορετικές εμπειρίες: ένα βυθό με ναυάγιο, όπου μπορείς να περιπλανηθείς, να επεξεργαστείς τα ζώα, να δεις τις αντιδράσεις τους καθώς αλληλεπιδράς με αυτά μέσω τηλεχειριστήριου. Θυμάμαι πόσο ξαφνιάστηκα όταν ένιωσα να με πλησιάζει μία τεράστια φάλαινα! Μια βουτιά σε κοραλλιογενή ύφαλο είναι η δεύτερη εμπειρία για τον επισκέπτη. Η εξερεύνηση του χώρου, μοναδική. Οι ανεμώνες που μαζεύονται μόλις τις αγγίξεις, τα τροπικά ψάρια που κολυμπούν γύρω σου. Τελευταία επίσκεψη, η βαθιά θάλασσα. Σκοτεινή άβυσσος. Θα βρεθείς μέσα στο κουφάρι μιας φάλαινας, ενώ γύρω θα βλέπεις ζώα που εκπέμπουν φως στο σκοτάδι – όπως κάνουν και οι πυγολαμπίδες. Σε τέτοια βάθη δεν κατεβαίνεις παρά μόνο με ειδικό εξοπλισμό!
»Εκτός όμως των νέων προγραμμάτων VR (Virtual Reality), τον Ιούλιο, όπως κάθε χρόνο, ξεκινούν τα καλοκαιρινά προγράμματα εβδομαδιαίας απασχόλησης παιδιών 6-10 ετών. Η θεματολογία τους ποικίλλει: από τέχνη έως επιστήμη, από ζωγραφική μέχρι ανατομία. Η ανταπόκριση, πάντα μεγάλη. Προτεραιότητα, τα παιδιά να αισθάνονται ενταγμένα στο θαλάσσιο περιβάλλον, καθώς αφορά άμεσα και τη δική μας ύπαρξη».
