Μάνος Ελευθερίου: «Εμένα ο θάνατος δεν με ενδιαφέρει, εκεί ο πέλεκυς είναι μια και καλή» Μία μεγάλη συνέντευξη με τον σπουδαίο Έλληνα ποιητή, στιχουργό και πεζογράφο που «έφυγε» από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών.

Δεν συνειδητοποιούμε πόσα τραγούδια που έχουν στοιχειώσει πάνω στα χείλια μας είναι δικά του. Η Μαρκίζα. Η Δίκοπη ζωή. Τα Λόγια και τα Χρόνια. Το Τραίνο Φεύγει στις Οκτώ. Του Κάτω Κόσμου τα Πουλιά. Η Ατέλειωτη Εκδρομή. Και τόσα, μα τόσα άλλα. Ο ίδιος το αντιμετωπίζει με σεμνότητα εξωπραγματική, αλλά απολύτως γνήσια. Με θεατρική αφορμή αυτή τη φορά, το ανέβασμα του έργου του Ο Πατέρας του Άμλετ, έγινε αυτή η συνομιλία με το Μάνο Ελευθερίου. 

Χαίρομαι πολύ που επιτέλους κάνουμε αυτή την κουβέντα! Μην περιμένεις ότι θα σου πω τίποτα σπουδαία πράγματα. Διαβάζω συνεντεύξεις καλλιτεχνών, συγγραφέων κλπ και τρομάζω με αυτά τα ωραία πράγματα που λένε. Ακόμα και νέες ηθοποιές (έτσι θα τις πω!), λένε πάρα πολύ ωραία πράγματα. Και οι ηθοποιοί, η νεώτερη γενεά, έχουν αλλάξει τελείως, αυτό μου κάνει εντύπωση. Και οι σκηνοθέτες βέβαια, και φυσικά και οι συγγραφείς. Μαζεύω από χρόνια αποκόμματα εφημερίδων, συνεντεύξεις και τέτοια. Αλλά πού να τα βάλεις; Είναι εκατοντάδες, είναι εξοντωτικό.

Τελικώς το πρόβλημα δεν είναι μόνο χρόνου, αλλά και χώρου. Ναι. Τώρα που θα μετακομίσω κιόλας, πού θα πάνε αυτά τα πράγματα; Πολλά θα φύγουν βέβαια. Στέλνω βιβλία στην πατρίδα μου, τη Σύρο, στη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Να φύγουν τουλάχιστον τα βιβλία όλα. Είμαι και σε μια ηλικία που δεν θα μου χρειαστούν. Γιατί στους οίκους ευγηρίας επιτρέπεται να πάρεις πολλά πράγματα. Αλλά δεν μπορείς να πάρεις έπιπλα – πολλοί παίρνουν και έπιπλα τα οποία μετά το θάνατό τους μένουν στον οίκο ευγηρίας. Έχω πάει σε πολλούς για φίλους μου, που τώρα πια δεν ζούνε, και τα έχουν εκτεθειμένα στις μεγάλες αίθουσες του εστιατορίου και λένε: Δωρεά της κυρίας Τάδε, Εις Μνήμην του κυρίου Τάδε. Έλεγα λοιπόν πως όταν πάω στον οίκο ευγηρίας, πέντε-δέκα βιβλία θα τα πάρω οπωσδήποτε μαζί μου. Τον Παπαδιαμάντη οπωσδήποτε. Τελικά έστειλα και τους πέντε τόμους των απάντων του στην οριστική έκδοση του Τριανταφυλλόπουλου κάτω στη Σύρο. Τους έχω δώσει καμιά σαρανταριά χιλιάδες βιβλία – παραπάνω, σαράντα τρεις πρέπει νά’ ναι. Κι έχω κι ένα χώρο που στέλνω στην Αστυπάλαια, όπου με έχουν ανακηρύξει και επίτιμο δημότη. Αποφάσισα λοιπόν ως αντίδωρο να τους χαρίσω βιβλία. Τώρα βρήκα κι ένα άλλο αποκούμπι, το Ίδρυμα Λασκαρίδη στον Πειραιά. Τους χάρισα τους δίσκους που είχαν τραγούδια δικά μου, από ένα έως δώδεκα. Διακόσιοι τριάντα δίσκοι, και καμιά τριανταριά σαράντα πέντε στροφών. Μερικά τα έχω σε cd. Τα άλλα λέω τέρμα, δεν με ενδιαφέρουν καθόλου. Δεν έχει κανένα νόημα να τα κρατάω. Αν τύχει να τα ακούσω κάποια μέρα στο ραδιόφωνο, έχει καλώς. Να τα έχω να τα δείχνω πού; Σε ποιον; Θα περιμένω κάποιον που ενδιαφέρεται σε δέκα χρόνια; Σε δέκα χρόνια δεν θα ζω. Κινδυνεύω από στιγμή σε στιγμή, γιατί σε ένα δύο χρόνια θα πατήσω τα ογδόντα. Τους έδωσα και τη βιβλιογραφία μου, καμιά εικοσαριά κουτιά.

Ας μιλήσουμε και για το θέατρο. Περάσατε κι από δραματική σχολή. Από πολλές. Κατ’ αρχήν ήμουνα ενάμιση χρόνο στο Εθνικό Θέατρο, κι έκανα και σπουδαίες φιλίες από κει. Παρακολούθησα μαθήματα από μεγάλους δασκάλους. Από το Μινωτή, που ήταν σπουδαίος δάσκαλος. Εμένα το μυαλό μου ήταν στο πώς γράφεται ένα θεατρικό έργο. Βεβαίως έμαθα πολλά. Το σημαντικό είναι πως ήταν η αφορμή για να αγοράζω βιβλία θεατρικά και να τα διαβάζω, να δω πολλές παραστάσεις, την κίνηση, πώς γίνεται το κόλπο των ερωταποκρίσεων, τι προηγείται, πώς κορυφώνεται, και κλείνει η αυλαία και βγαίνει έξω ο κόσμος και λέει: Τι αριστούργημα! Ήθελα να δω αυτή τη διαδικασία, πώς γίνεται. Αλλά αυτό το πράγμα δεν το διδάσκουν βεβαίως. Απλά μαθαίνεις 2-3 πραγματάκια. Ε, μετά σπούδασα θέατρο, στη σχολή Σταυράκου, ως κανονικός μαθητής, αλλά ούτε εκεί βρήκα αυτό που έψαχνα. Είχε σπουδαίους δασκάλους τότε όμως, στον κινηματογράφο είχαμε το Ροβήρο Μανθούλη. Και στο θέατρο είχαμε το Χρήστο Βαχλιώτη, τον οποίο πια δεν τον ξέρει κανένας, αλλά υπήρξε μια τεράστια μορφή. Διάβαζα πολύ θεατρικά έργα, ως κείμενα. Ε, από εκεί κάτι έμαθα. Έτσι βγήκε κι αυτός ο μονόλογος

Ο Πατέρας του Άμλετ. Ναι. Εγώ δεν ήθελα να βάλω τη λέξη Άμλετ, το σκεφτόμουνα αν έπρεπε. Βέβαια κατά τη διάρκεια του έργου αναφέρεται σε μια στιγμή. Τέλος πάντων, μια φορά μέσα στη μιάμιση ώρα λέω: ας ακουστεί ένα όνομα για να εντοπίσω ακριβώς ποιος μιλάει σε ποιον. Κι ο Θοδωρής Γκόνης αποφάσισε να ονομαστεί το έργο Ο Πατέρας του Άμλετ. θα εκδοθεί και σε βιβλίο σε λίγες μέρες.

Γιατί σας απασχόλησε αυτό το θέμα; Από χρόνια έχω μια ψύχωση με τον Άμλετ σαν έργο και σαν προσωπικότητα. Είναι ένα από τα μεγάλα αριστουργήματα των αιώνων. Αλλά δεν είναι το μοναδικό έργο που με έχει τινάξει στον αέρα. Οι αρχαίοι τραγικοί πρώτα-πρώτα, οι Οιδίποδες του Σοφοκλή. Εκει τα πράγματα είναι πολύ άγρια. Βεβαίως ο Σαίξπηρ είναι ισάξιος με τους αρχαίους τραγικούς μας. 

Και για το Γιώργο Χειμωνά είχατε γράψει το Ο Άμλετ της Σελήνης. Ναι. Επειδή τον είχε μεταφράσει ο Γιώργος. Ως αναφορά.

Και πάλι για το Χειμωνά είχατε γράψει το Είσαι η Πρέβεζα και το Κιλκίς. Α, ναι. Πού το θυμάσαι… Μου έλεγε κάτι για το Κιλκίς ο Γιώργος, γι αυτό το έγραψα…

Τι σας έλεγε; Διάφορα πράγματα. Είχε πάει στο Κιλκίς και του άρεσε, και το πέρασα μέσα εκεί.. Δεν μπορώ να θυμηθώ ύστερα από τόσα χρόνια, 30-40 περίπου. Ήμουνα πολύ δεμένος με αυτή την οικογένεια. Κι η Λούλα πεθαίνοντας ήθελε να την ξεπροβοδίσουμε με το Το Τραίνο Φεύγει στις Οκτώ.

Οι κήρυκες που λέγατε σε αυτό το τραγούδι, είναι αυτοί για τους οποίους μιλούσε ο Χειμωνάς στους Χτίστες; Ναι. Αυτοί είναι. Αλλά οι κήρυκες του Χειμωνά ήρθανε μετά. Το συγκεκριμένο υπήρχε σε μια συλλογή, τα Ξόρκια, που είχαν κυκλοφορήσει σε ιδιωτική έκδοση το 1973.

Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί για διάφορες αναφορές σε τραγούδια σας. Ο Κώστας Μίχος, ας πούμε, ποιος ήταν; Ήταν ένας φίλος μου, Κώστας Μιχαλόπουλος λεγόταν, ο οποίος τον Αύγουστο του ’74 αυτοκτόνησε σε ηλικία 36 χρόνων. Ήταν ποιητής. Είχε σπουδάσει πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι αφού τελείωσε νομικά στη Θεσσαλονίκη. Ήταν από τους σπουδαίους φίλους μου. Έχει εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές, κι η Μαριέττα Ριάλδη είχε παίξει στο θέατρό της τρία δικά του μονόπρακτα. Δυστυχώς έχω ελάχιστα γραπτά του, τα δύο βιβλία που έβγαλε όσο ζούσε, και δεν έχω τα θεατρικά, δεν τα ξέρουμε. Και όλο μου έλεγε η Μαριέττα ότι θα ψάξει στο αρχείο της να τα βρει, αλλά δεν έγινε γιατί πέθανε ξαφνικά. Αν κάποτε μου δοθεί η χάρη να δω τον αδελφό της, θα τον ρωτήσω αν μπορώ να αγγίξω το αρχείο της, ή αν το χαρίσει κάπου, να ψάξω να τα βρω.

Τη ζωή σας έχετε σκεφτεί να τη γράψετε ποτέ; Πού; Δεν ενδιαφέρουν αυτά τα πράγματα.

«Οι ζωές των ανθρώπων που ασχολούνται με τα γράμματα και τις τέχνες έχουν ενδιαφέρον όταν είσαι σπουδαίος. Να διαβάσει κανείς τη ζωή του Μαρσέλ Προυστ ή του Μπαλζάκ το καταλαβαίνω. Τη ζωή τη δική μου θα διαβάσει, τρελός είναι;»

Το πιστεύετε πως δεν ενδιαφέρει κανέναν; Οι ζωές των ανθρώπων που ασχολούνται με τα γράμματα και τις τέχνες έχουν ενδιαφέρον όταν είσαι σπουδαίος. Να διαβάσει κανείς τη ζωή του Μαρσέλ Προυστ ή του Μπαλζάκ το καταλαβαίνω. Τη ζωή τη δική μου θα διαβάσει, τρελός είναι;

Σεβόμενος τη μετριοφροσύνη σας δεν θα μπω στη διαδικασία να μιλήσω για την αξία σας. Όμως για αυτά που έχετε ζήσει και τους ανθρώπους που έχετε γνωρίσει, εγώ θα ήθελα πολύ να τα διάβαζα.Για να πω δυο-τρία ονόματα, τις σχέσεις μου με το Γκάτσο ας πούμε; Ή τον Ελύτη; Δε βαριέσαι… Αφού υπάρχουν σπουδαίοι άνθρωποι που γράφουνε γι αυτά. Ας τα γράψουν εκείνοι. Αν υπάρχει πουθενά κανένα λάθος καραμπινάτο, θα πάρω όποιον το γράψει τηλέφωνο και θα το πω.

Οι δικές σας μνήμες από το Γκάτσο ποιες είναι; Προσωπικές ήταν κυρίως. Μου έκανε εντύπωση η μνήμη του. Ήξερε τραγούδια αλλονών απέξω. Ήταν φοβερός σε αυτό. Και διάβαζε πάρα πολύ, ήταν ενημερωμένος για όλα, και για δεύτερα πράγματα, όχι μονάχα για τα σπουδαία. Διάβαζε ακόμη και τα λαϊκά περιοδικά.

Μεγαλώσατε στην Ερμούπολη. Πώς ήταν να μεγαλώνει κάποιος εκεί τότε; Όπως όταν μεγαλώνει κάποιος σε μια επαρχία. Και την περίοδο που ήμουν εγώ ακόμη υπήρχε ο τρόμος. Βέβαια ο εμφύλιος δεν ήταν αυτό που συνέβαινε στην Αθήνα ή από τη Λαμία και πάνω όπου γινόταν πόλεμος, αλλά η σκιά του υπήρχε κάτω στη Σύρο. Βεβαίως. Υπήρχαν οι υπεύθυνες δηλώσεις, οι ατιμίες, οι βρωμιές, η υστερική προσήλωση προς την εκκλησία για να δείχνουν στους διοικητές των Αστυνομικών Τμημάτων ότι είναι θρησκόληπτοι. Υπήρχε ένας αριστερός ο οποίος τα έκανε αυτά τα πράματα για να μη δίνει αφορμές, ενώ ήταν οργανωμένος άγρια! Κι έκανε και καλή δουλειά… Έριχνε στάχτη στα μάτια, που λέμε. Κι εκείνο που είχε σημασία στην επαρχία, εκείνη την εποχή τουλάχιστον, ήταν οι ελλείψεις αγαθών. Δεν υπήρχε τίποτα – ή υπήρχαν και ήταν πάρα πολύ ακριβά για να τα πάρει ένας άνθρωπος μισθοσυντήρητος.

Έτσι βρεθήκατε στην Αθήνα; Στην Αθήνα ήρθα δεκατεσσάρων – δεκαπέντε χρονών κι ήταν τελείως διαφορετικά τα πράγματα. Στην επαρχία υπάρχουν ακόμη και σήμερα ορισμένες στέρεες βάσεις που μπορεί να μεγαλώσει κανένας. Βέβαια με όλα τα κακά που μπορεί να έχει μια επαρχία. Η απομόνωση, για παράδειγμα, που είναι πολύ άγριο πράγμα. ….Και το μικρό χωριό μεγάλη κακία, που λένε, ισχύει απόλυτα. Διότι οι άνθρωποι ζηλεύουν με το ελάχιστο που θα κερδίσεις. Μπορεί να σου πέσουν στο λαχείο πενήντα-εκατό ευρώ στο λήγοντα και να σε μισήσουν. Οπότε φαντάσου το μίσος που θα υπάρχει αν κερδίσεις ένα εκατομμύριο ευρώ… Αλλά αυτό συμβαίνει και στην Αθήνα βέβαια, έτσι; Στην επαρχία όμως είναι ανελέητοι. Εκείνα τα χρόνια, έτσι και σε μισούσαν, έπρεπε να σε δούνε πεθαμένο για να σε συγχωρέσουν. Και στην κηδεία σου θα ερχόντουσαν με μισή καρδιά, κατά βάθος ευχαριστημένοι που έφυγες από το χώρο.

Να μιλήσουμε και για τις συνεργασίες σας. Χτες το βράδυ πήγαμε με το Γιώργο Νταλάρα και είδαμε το Μίκη Θεοδωράκη. Ήτανε μια χαρά, είχε ανάγκη να μιλήσει, ίσως είχε μέρες, αν και βλέπω ότι πάει κι έρχεται κόσμος. Έχουμε κάνει πολλά τραγούδια μαζί, μου φέρθηκε πολύ ωραία.

Με πρώτο εκείνο τον περίφημο δίσκο, Τα Λαϊκά… Ναι. Αυτός βγήκε πρώτα στη Γερμανία, μετά στο Παρίσι με τη Μαρία Δημητριάδη και τον Αντώνη Καλογιάννη και ύστερα εδώ έκανε μια δεύτερη εκτέλεση ο Μανώλης Μητσιάς. Ωραία τα είπε, πάρα πολύ ωραία. Είναι μεγάλος τραγουδιστής αυτός. Κι ύστερα δουλέψαμε πάλι μαζί με το Μίκη, και σε άλλα. Περάσαν τα χρόνια…

Σκέφτομαι αυτό που μου είπατε πριν. Είναι χαρακτηριστικό των Ελλήνων ο φθόνος; Όχι, σε όλο τον κόσμο υπάρχει. Τα σύνορα είναι στο μυαλό του καθενός. Όλοι οι άνθρωποι είναι το ίδιο. Σε μια δύσκολη ώρα δεν συμπεριφέρονται σύμφωνα με αυτό που είναι, αλλά με αυτό που δεν είναι. Και τρελαίνεσαι. Λες: πώς αυτός ο άνθρωπος γύρισε ξαφνικά σελίδα στη ζωή του κι έγινε αυτό που δεν έπρεπε να γίνει; Σε μια περίοδο μεγάλων ανακατατάξεων στη χώρα, μια γυναίκα φοβόταν να μιλήσει – κατά τη δικτατορία στην Αλβανία, μου έλεγε μια κυρία πως δεν έλεγε ότι κάτι δεν της αρέσει, μην τύχει και την καταδώσει ο άντρας της! Καταλαβαίνεις λοιπόν πού μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος όταν υπάρχει από πάνω του ένας πέλεκυς. Εμένα ο θάνατος δεν με ενδιαφέρει, εκεί ο πέλεκυς είναι μια και καλή, μια κι έξω, σε κόβει και τελειώνεις. Εκείνο που φοβάται κανείς είναι ο πόνος, τα μαρτύρια, τα βασανιστήρια. Αυτό το θέμα το πιάνει Ο Πατέρας του Άμλετ. Τον διδάσκει τον Άμλετ, του λέει: Έχεις πάει σε ανάκριση; Δεν έχει πάει ο Άμλετ, ο άλλος όμως τα ήξερε αυτά τα πράγματα. Δεν ήτανε μπουμπούκι ο πατέρας του, δεν κατέβηκε από τον Παράδεισο, από την Κόλαση ήλθε… Είχε κάνει τις πουστιές του κάτω στη γη. Πρέπει να ήταν και κρυπτοκαθολικός, γιατί πρέπει να περάσει πρώτα από την Κόλαση, μετά να πάει στο Καθαρτήριο, όπως πολύ σωστά τα λέει ο Δάντης, και μετά να πάει, αιώνια πια, στον Παράδεισο, εκ δεξιών του Πατρός. Για την ώρα είναι στην Κόλαση Γιατί πήγε εκεί; Και στον Σαίξπηρ υπάρχει αυτό. Ετιμωρείτο εκεί. Κι έτσι τιμωρημένος κατέβηκε για να καταγγείλει τον αδελφό του που τον σκότωσε. Είναι άσχημο πράγμα η αδελφοκτονία. Η πρώτη άγρια πράξη που έγινε στο ανθρώπινο γένος. Ξεκινάει η ανθρωπότητα με ένα φόνο αδελφού από αδελφό. Επομένως είμαστε όλοι… Από την πρώτη στιγμή οι άγιοι μας έχουν γράψει στα παλιά τους τα παπούτσια!

Πότε καταλάβατε ότι ο δρόμος της ζωής σας ήταν το γράψιμο; Δεν το καταλαβαίνει κανείς. Χωρίς να το καταλάβει, κάθεται και γράφει. Αντί να πας στον κινηματογράφο, στο θέατρο, στο ποδόσφαιρο, λες: εγώ θα κάτσω να γράψω. Και κάθεσαι και γράφεις και σου γίνεται χούι πια. Δεύτερη φύση. Δεν μπορείς να ξεφύγεις από το γράψιμο. Υπάρχουν άνθρωποι βέβαια που κάποια στιγμή, ύστερα από πολύ γράψιμο, σταματούν να γράφουν. Φαντάζομαι όμως ότι εκείνοι που δεν γράφουν από την αρχή πρέπει να είναι πολύ λίγοι. Οι περισσότεροι όμως ξεκινούν από ποιήματα, τα οποία δεν δημοσιεύουν, τα κρατάνε στο αρχείο τους, για να θυμούνται ότι τα έγραψαν όταν ήταν νέοι. Και ξέρω και περιπτώσεις που τα έσκισαν θεωρώντας τα άθλια και διάλεξαν κάτι άλλο: έγιναν γιατροί, δικηγόροι, κουρείς… «Κι εγώ όταν ήμουνα μικρός έγραφα», λένε. Κι όταν λένε μικρός εννοούν 25-30 χρόνων. Έχουν το θάρρος της γνώμης τους.

Κι εσείς ποιήματα γράψατε πρώτα; Βέβαια. Και πριν γράψω τραγούδια είχα δημοσιεύσει την πρώτη μου ποιητική συλλογή, το ’62, που λεγόταν Συνοικισμός. Πάει αυτό. Δεν ήταν για πέταμα, όπως έλεγε κι ο Καβάφης. Υπάρχουν 2-3 ποιηματάκια εκεί που είναι καλούτσικα. Τα ξαναδιάβασα ύστερα απ΄30 χρόνια. Τώρα έχω χρόνια να τα δω, δεν τα διαβάζω τα δικά μου. Έχω ένα αντίτυπο μόνο.

Βλέποντας την ψυχραιμία με την οποία βλέπετε το έργο σας αναρωτιέμαι από αυτά που έχετε γράψει ποια σας αρέσουν πιο πολύ τώρα πια. Δεν ξέρω. Ξέρω τι δεν μου αρέσει καθόλου! Ξέρω τι θέλει γράψιμο ξανά από την αρχή – αν έχω κέφια, διάθεση και χρόνο. Μια ωραία υπόθεση είναι: ένας άνθρωπος πέφτει σε ένα πηγάδι. Το είχα γράψει, και σκέφτομαι να το ξαναρχίσω. Να τελειώσω όλες αυτές τις εκκρεμότητες που έχω, δεν θα αργήσω. Ένας συγγραφέας λοιπόν πέφτει σε ένα πηγάδι. Είναι σύνηθες περιστατικό. Πριν τρία χρόνια έπεσε σε πηγάδι η κόρη του Μίκη Θεοδωράκη. Υπάρχουν πηγάδια στην επαρχία σε χωράφια που περπατάς αμέριμνος, δεν υπάρχει τοιχίο γύρω τους, τα καλύπτουν τα χόρτα και πέφτεις μέσα χωρίς να το καταλάβεις. Ακόμα και στη Σύρο τα τελευταία χρόνια έχουνε πέσει τρεις! Στο βιβλίο που είχα βγάλει, Άνθρωπος στο Πηγάδι, είχα αναφέρει και τέτοια αληθινά περιστατικά. Μέσα στο πηγάδι, λοιπόν ο συγγραφέας σκέφτεται, για να μην τρελαθεί, να γράψει για τον πατέρα του Άμλετ! Εκεί έβαλα την υπόθεση αυτή. Από εκεί φωτοτύπησα σε μεγέθυνση τις σχετικέ σελίδες, έσβησα ό,τι δεν χρειαζόταν, και μετά πρόσθετα. Αυτό κράτησε καμιά δεκαριά χρόνια. Και βγήκε το τωρινό κείμενο. Έτσι δουλεύεται κάθε τι που κάνω. Αρκεί να έχω κέφι.

Εσείς σε ποιο πηγάδι είχατε πέσει κι αποφασίσατε να το κάνετε αυτό;Είμαι συνεχώς σε ένα πηγάδι. Το θέμα είναι ότι ζητάς βοήθεια και δεν υπάρχει κανένας. Ή δεν σε ακούνε, ή δεν μπορείς να φωνάξεις. Εκεί είναι τα δύσκολα… Ή είναι πολύ μακριά οι άνθρωποι. Δεν είναι απαραίτητο ότι σε σνομπάρουν ή ότι κάνουν ότι δεν ακούνε. Πώς να ξέρουν ότι σε απόσταση πενήντα μέτρων υπήρξε κάποτε εκεί ένα πηγάδι; Και τα πηγάδια, από τα αρχαία χρόνια, έχουν κάτι το σκοτεινό. Σε πολλά παιδικά μου παραμύθια που μου έλεγε η γιαγιά μου από εκεί έβγαιναν τη νύχτα δράκοι, πλάσματα… Γι αυτό όταν περνάς από πηγάδι δεν πρέπει να μιλάς, για να μη σου κλέψει τη φωνή ο δράκος. Άγριες ιστορίες για να τρομάζουν τα μικρά παιδιά!

Γιατί να τα τρομάζουν; Για να κοιμηθούν και να έχουν εφιάλτες τη νύχτα! Αυτά τα μυαλά είχαν τότε οι άνθρωποι…

Ούτε αγαπημένα τραγούδια έχετε από τα δικά σας; Έχω πολλά αγαπημένα αλλονών! Εντάξει, μερικά μου αρέσουν ιδιαίτερα. Ήμουνα τυχερός στα τραγούδια γιατί όλους σχεδόν τους συνθέτες τους βρήκα στην καλύτερή τους στιγμή. Ιδίως στις μεγάλες ενότητες που κάναμε. Με τα χρόνια αλλάζουν τα πράγματα. Οι νεώτεροι διαφέρουν. Είναι αλλιώς όταν δουλεύεις με τους νεώτερους. Τώρα τελευταία γνώρισα δυο-τρεις νέους, 23-24 χρονών… Και μια κοπέλα καταπληκτική.

Μεγάλες ενότητες. Ο Άγιος Φεβρουάριος, ας πούμε… Αυτά είναι κάτι τραγούδια για χαμένα πράγματα. Που έχουν χαθεί οριστικά – όπως η Σμύρνη. Ο Μούτσης τότε ήταν στην καλύτερή του περίοδο, η οποία συνεχίστηκε για πάρα πολλά χρόνια. Έβγαζε το ένα αριστούργημα μετά το άλλο, κατά συρροήν. Το Να!, το Φράγμα, το Ενέχυρο, την Τετραλογία – που νομίζω πως είναι το αριστούργημα του. Τώρα βέβαια έχει αποσυρθεί.

Κι η Θητεία με το Μαρκόπουλο ήταν μεγάλη στιγμή. Έπρεπε να έβλεπες όταν παιζόταν στη Λήδρα στην Πλάκα, πριν κυκλοφορήσει σε δίσκο. Ο Μαρκόπουλος είχε την πρόνοια, για να δει και τις αντιδράσεις του κοινού, να διορθώσει ίσως αν ήθελε, κι έπαιζε τα έργα του μπροστά σε κοινό πριν τα ηχογραφήσει. Γινόταν χαμός κάθε βράδυ! Ώσπου μια φορά η Ασφάλεια μυρίστηκε τι γίνεται…

Ήταν μέσα στη χούντα… Ο δίσκος κυκλοφόρησε μετά; Νομίζω μέσα στη χούντα κυκλοφόρησε. Πριν πέσει λίγο, το ’74. Η Θητεία ήταν μια όπερα. Και μετά διαλέξαμε αυτά τα κομμάτια.

Τώρα πώς τη βλέπετε, χωρίς τη φόρτιση της τότε εποχής; Παίζεται ακόμα στα ραδιόφωνα. Τακτικά. Και σε πολλές συναυλίες τραγουδιστές λένε Τα Λόγια και τα Χρόνια τα Χαμένα. Κι έχουν περάσει σαράντα τόσα χρόνια… Και τον Άγιο Φεβρουάριο ακούω συνεχώς στο ραδιόφωνο. Έπαιξαν βέβαια ρόλο κι οι θαυμάσιες ερμηνείες των τραγουδιστών σε όλα αυτά.

Φαίνεται πως έχουμε ακόμα Λόγια και Χρόνια Χαμένα. Γι αυτό; Δεν ξέρω. Μπορεί…

via

Οι Κερασιές Άνθισαν και Φέτος

Στα πολύ παλιά χρόνια, όταν ο Κόσμος ήταν καινούργιος ακόμα, οι νεράϊδες και τα ξωτικά, τα στοιχεία και τα πνεύματα κατοικούσαν ελεύθερα παντού. Στις σκοτεινές σπηλιές, στους κορμούς των δένδρων, ακόμα και μέσα στις μυρμηγκοφωλιές. Άνθρωπος δεν τα έβλεπε ποτέ. Που και που, ένιωθε αμυδρά την παρουσία τους ή άκουγε τις φωνούλες τους.

Εκείνη την εποχή, ζούσε ένα νεαρό και όμορφο αγόρι, ο Natsume, που δεν φοβόταν καθόλου τις αόρατες παρουσίες. Μ΄ένα φανάρι στο χέρι, βάδιζε στα σκιερά δάση και τα σκοτάδια. Όχι μόνον δεν φοβόταν αλλά έψαχνε, προσπαθούσε να δει με τα μάτια του τα πνεύματα και τα ξωτικά που ένιωθε και άκουγε. Όποτε περπατούσε στο δάσος, ένιωθε καθαρά την παρουσία ενός αγαθού πνεύματος δίπλα του. Ένα βράδυ, άκουσε ένα υπέροχο μελωδικό τραγούδι να έρχεται από μία πλευρά του δάσους.

Ακολουθώντας την μελωδία φθάνει σ΄ενα ξέφωτο. Δέσποζε ένα πανέμορφο ολάνθιστο δένδρο, το οποίο έλαμπε ολόκληρο κάτω από το φεγγαρόφωτο. Στις ρίζες του καθόταν μία κοπέλλα ακόμα πιο λαμπερή από το δένδρο, που τραγουδούσε την ουράνια μελωδία. Θαμπωμένος άλλα χωρίς φόβο την ρώτησε ποια είναι. Είμαι η Sakura, του είπε, το πνεύμα που σε συνοδεύω πάντα στο δάσος. Κάθισε δίπλα της γεμάτος χαρά και περιέργεια και άρχισαν να συζητούν φιλικά, σαν παλιοί γνώριμοι που ήταν. Η Sakura περιέγραφε τον αόρατο κόσμο της και ο Νatsume τον δικό του.

Συναντιόντουσαν συνέχεια μέχρι που μια μέρα εξομολογήθηκαν ο ένας στον άλλον τον έρωτά τους. Παντρεύτηκαν οι δυό τους, στο δάσος όπου ζούσαν πλέον μαζί. Ζούσαν ευτυχισμένοι παρά την διαφορετική τους φύση, όμως η Sakura ήξερε ότι δεν θα κρατήσει πολύ. Ήταν πνεύμα και έπρεπε να γυρίσει στον κόσμο της, σύντομα.

Κάποια μέρα, ανακοινώνει στον Natsume, ότι ήρθε η ώρα να φύγει, εξηγώντας τους λόγους. Η φωνή της, η μορφή της, έσβηναν σιγά – σιγά, Και πριν εξαϋλωθεί, βάζει στο χέρι του, έναν σπόρο. O Natsume, φύτεψε ευλαβικά, την μόνη απόδειξη της ευτυχίας του. Τον φρόντιζε καλύτερα κι από μωρό. Τον πρόσεχε μέρα νύχτα. Περιποιόταν το δενδρύλλιο που βλάστησε, με φροντίδα και αγάπη. Κι αυτό ψήλωνε και μπουμπούκιαζε. Και μια μέρα τα μπουμπούκια άνθισαν. Υπέροχα λεπτεπίλεπτα λουλούδια κερασιάς γέμισαν την καρδιά του με χρώμα και ομορφιά. Ήταν σαν το δένδρο που είχε πρωτοσυναντήσει την αγαπημένη του.

Αμέσως σκέφθηκε. Λες να είναι η Sakura; Ναι Natsume, είμαι η Sakura, ακούει μέσα του. Συνεχίζω να είμαι κοντά σου. Φρόντιζε αυτό το φυτό και θα σε φροντίζει κι΄αυτό. Κάθε χρόνο, κάθε άνοιξη, θα γεμίζουμε την καρδιά σου με ομορφιά. Από τότε, η ανθισμένη κερασιά ονομάζεται Sakura.

O γιαπωνέζικος αυτός μύθος είναι ένας από τους πολλούς που ακόμα λέγονται στην Ιαπωνία, για την προέλευση τόσο της κερασιάς όσο και του ονόματός της.

Κάθε άνοιξη, ολόκληρη η Ιαπωνία γιορτάζει με τελετουργική παρατήρηση τις ανθισμένες κερασιές (sakura). H παράδοση hanami sakura (παρατηρώ τα λουλούδια της ανθισμένης κερασιάς) ορίζεται από τους Ιάπωνες ως εθνικό πάθος ή εθνική εμμονή καθώς η sakura έχει συνδεθεί με το πνεύμα, την ζωή και το μεγαλείο τους.

Η ζωή και ο θάνατος, η παροδικότητα, η προσωρινότητα, η μεταβλητότητα των πραγμάτων και της ίδιας της ζωής γίνονται υποφερτά και αποδεκτά, θρησκευτικά, πολιτισμικά και κοινωνικά σημεία αναφοράς για την Ιαπωνική κουλτούρα μέσα από την πεποίθηση ότι το πνεύμα είναι άφθαρτο και αθάνατο.

Aπό τον 8ο μ.χ αιώνα (περίοδος Heian) η χαρούμενη hanami είχε ήδη θέση στην ζωή των ανθρώπων. Τότε παρατηρούσαν τα άνθη της δαμασκηνιάς τα οποία ανθίζουν νωρίτερα, περί τα τέλη του κρύου Γιαπωνέζικου Φεβρουαρίου.Τον 9o μ.χ. αιώνα (περίοδος Nara) υιοθετήθηκε η hanami sakura, καθως η κερασιά ανθίζει με πιό ζεστό καιρό και ο κόσμος μπορεί να βρίσκεται έξω, να θαυμάζει και να διδάσκεται.

Κάθε άνοιξη από το βορειότερο έως το νοτιότερο τμήμα του Ιαπωνικού Αρχιπελάγους, ένα πέπλο από λεπτεπίλεπτα άνθη κερασιάς σε χρώματα βυσσινί, ροζ, λευκό και όλες τις ενδιάμεσες αποχρώσεις, απλώνεται μέρα-μέρα, καλύπτοντας βουνά και έξοχές, πάρκα και πόλεις. Η πρόοδος της ανθοφορίας παρατηρείται από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ιαπωνίας και ανακοινώνεται στο κοινό

www.japan-guide.com/sakura

Εκατομμύρια συρρέουν στα πάρκα και τα άλση των κερασιών, παρατηρούν και γιορτάζουν. Κάποιοι ταξιδεύουν εκατοντάδες χιλιόμετρα ώστε να βρεθούν σε meisho-e, τοποθεσία με πλουσιότερη βλάστηση και ανθοφορία. Είναι ένα προσκύνημα. Ένα προσκύνημα στην Ζωή και την εφήμερη φύση της. Χαρούμενες παρέες ή μοναχικοί παρατηρητές, κάθονται κάτω από τα δένδρα και γιορτάζουν την ομορφιά της sakura, την άνοιξη, το πέρασμα από τον θάνατο στη ζωή, γιορτάζουν τη ζωή και τον εφήμερο χαρακτήρα της εξίσου, ο καθένας με τον τρόπο του.

Σε μία εβδομάδα περίπου, o Kami-no-Kaze o θεός του Ανέμου, από ανοιξιάτικο αεράκι που θωπεύει τα άνθη, γίνεται άνεμος ζωηρός που με τις γενναίες ριπές του εκατομμύρια πέταλα χορεύουν στον αέρα πριν ακουμπήσουν στην γη. Οι άνθρωποι παρατηρούν τα φτερουγίσματά τους με ήπια μελαγχολία. Η χλόη και τα μονοπάτια στρώνονται με λουλουδένιο χαλί.

Οι άνθρωποι περπατούν πάνω τους, περπατούν πάνω στην προσωρινότητα. Όλα αλλάζουν. Όλα είνα παροδικά. Κάθε τι, χάνεται μέσα στην στιγμή.

Η sakura και ο συμβολισμός της ταυτίστηκε με τους Samurai και τους kamika-ze που γεννήθηκαν για να ζήσουν λαμπρά και να πεθάνουν νέοι, δίνοντας την ζωή τους για να υπηρετήσουν την χώρα. Η sakura συμβόλιζε την αναγεννημένη ψυχή τους.

Ο παν-ιαπωνικός εκστατικός θαυμασμός των ανθών εκφράζεται με όλους τους δυνατούς τρόπους. Η εφήμερη ομορφιά τους και η λεπτεπίλεπτη φύση τους, σύμβολα της ιαπωνικής αισθητικής, εξυμνείται από τους ποιητές, δεσπόζει στα χαϊκού, διακοσμεί κιμονό και υφάσματα, οικιακά σκεύη, πίνακες και πτυσσόμενα παραβάν, κοριτσάκια βαπτίζονται με το όνομα Sakura, σε μία συνεχή υπενθύμιση της παροδικότητας, του προσωρινού στη ζωή, της μεταβλητότητας.

Η ανθρώπινη φύση όπως και η φύση κάθε ζωής, καθρεφτίζονται στο άνθος της κερασιάς, ειδοποιώντας τους ανθρώπους ότι η ζωή είναι πολύ μικρή για να χάνεται και ότι θα πρέπει να την ζουν πλήρως.

«Ανθίζουν και μετά

κοιτάμε και μετά

πέφτουν και μετά…»

Uetzima Onitsura (1660-1738)

via

Σαν σήμερα το «The Dark Side of the Moon» των Pink Floyd (1973)

Το «Dark Side of the Moon» εμπνέεται από τον πιεστικό τρόπο ζωής που μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στην τρέλα, τον καταναλωτισμό, τον αυξημένο ρυθμό ζωής και μετακίνησης, την παρακμή των γηραιών ανθρώπων και το θάνατο, την απανθρωπιά της κοινωνίας και τις πολεμικές συγκρούσεις. Η θεματολογία αυτή μεταδίδεται τόσο μέσα από τους στίχους, όσο και μέσα από ήχους και ομιλία.

- Ο Ρότζερ Γουώτερς έγραψε όλους τους στίχους και ηχογράφησε τα «προσχέδια» των τραγουδιών σε ένα στούντιο κοντά στο σπίτι του, ενώ και τα τέσσερα μέλη του συγκροτήματος (Ντέιβιντ Γκίλμορ, Νικ Μέισον, Ρότζερ Γουώτερς & Ρίτσαρντ Ράιτ) πήραν μέρος στη δημιουργία και την παραγωγή του δίσκου.

- Η ηχογράφηση έγινε στα Abbey Road Studios, μεταξύ Ιουνίου 1972 και Ιανουαρίου 1973, χρησιμοποιώντας τις πιο εξελιγμένες τεχνικές που είχαν χρησιμοποιηθεί σε Ροκ άλμπουμ εκείνη την εποχή. Εκτός από τα κλασικά όργανα, χρησιμοποίησαν και ήχους, όπως ο ήχος ενός τεχνικού να τρέχει μέσα στο στούντιο, παλιά ξυπνητήρια κ.α.

- Το Dark Side of the Moon έγινε παγκόσμιο Best-Seller, φτάνοντας στην κορυφή στο Billboard 200 για μια εβδομάδα, αλλά παραμένοντας στη λίστα για 741 εβδομάδες (περίπου 14 χρόνια). Οι πωλήσεις έφτασαν τα 45 εκατομμύρια σε παγκόσμιο επίπεδο το 2008 με 400.000 πωλήσεις το 2002 καθιστώντας το στα 200 best-selling albums της χρονιάς σχεδόν 30 χρόνια μετά την έκδοση του. Στην Αμερική έγινε πλατινένιο το 1990 και διαμαντένιο το 1999. 

- Ο τίτλος «Τhe Dark side of the moon» ήδη είχε χρησιμοποιηθεί σε ακυκλοφόρητο δίσκο των Medicine Head, έτσι στην περιοδεία του 1972 μετονομάστηκε σε «Eclipse: A Piece for Assorted Lunatics». Μετά την αποτυχία του δίσκου των Medicine Head όμως πήρε το αρχικό του όνομα.

- Λόγω του ότι το αρχικό LP είχε δύο όψεις, υπήρχε διακοπή μεταξύ του «The Great Gig in the Sky» και του «Money» που στα live και τις εκδόσεις σε CD δεν υπάρχει.

- Στα περισσότερα CD στο τέλος του δίσκου ακούγεται αχνά το «Ticket to Ride» των Beatles από λάθος κατά την εκτύπωση των CD.

via

Το σκοτεινό νόημα του φεγγαριού

Θα μπορούσε να αποτελέσει κάλλιστα ένα μάθημα για το νόημα της ζωής. Την εξερεύνηση του χρόνου, την απληστία, τον καταναλωτισμό, τις συγκρούσεις, τις ψυχικές διαταραχές. Οι χτύποι της καρδιάς που αντιπροσωπεύουν την γέννηση, τα ουρλιαχτά που συμβολίζουν τον θάνατο. Μια σπουδή πάνω στην μουσική και την ίδια την ζωή είναι το Dark Side of the Moon των Pink Floyd και ναι είναι η αλήθεια έψαχνα καιρό μια αφορμή για να γράψω αυτές τις γραμμές και όπως φαίνεται την βρήκα.

Τέτοια μέρα ήταν όταν το 1973 οι άπιαστοι αυτοί μουσικοί τελείωναν την ηχογράφηση ενός από τους εμπορικότερους, αλλά και ομορφότερους δίσκους όλων των εποχών. Όχι απλά ένας δίσκος. Ένα καλλιτέχνημα που για να το καταλάβει κανείς απόλυτα πρέπει να το ακούσει ξανά και ξανά και να διεισδύσει βαθιά μέσα στο νόημα των στίχων και των συνθέσεών του. Με πρωτοποριακές για την εποχή τεχνικές το άλμπουμ πραγματοποιεί ένα ταξίδι από την ζωή προς τον θάνατο και πάλι πίσω, ψάχνοντας να ανακαλύψει τον δρόμο για την πεμπτουσία του ιδανικού.

Από τις progressive συνθέσεις που αποτελούν την βάση του μεγαλειώδους έργου, μέχρι τα jazz-fusion μονοπάτια, καθώς και τα blues rock ακούσματα για να καταλήξουμε στο ψυχεδελικό υπόβαθρο που χαρακτήριζε τους Pink Floyd από την αρχή της καριέρας τους. Κάθε τραγούδι έχει την δική του ιστορία, στοιχειωμένη ή μη. Σκοτεινή και υποβλητική, στα όρια της παράνοιας. Τα παιχνίδια μυαλού, οι φωνές που ακούγονται από το υπερπέραν. Τα γαλήνια synthesizers του Wright. Χρειάζονται πολλές σελίδες για να αποτυπώσω τι ακριβώς αντιπροσωπεύει το Dark Side of the Moon.

Οι Waters, Gilmour, Wright και Mason φιλοσοφούν τη ζωή, τραγουδούν και εκφράζονται μέσα από την μουσική και δίνουν ένα καλό πάτημα για να αναγνωρίσουμε σε μέγιστο βαθμό το ποιοι είμαστε. Μια μάχη με τις λέξεις, ένας κατακλυσμός από πολύχρωμες εικόνες, ένα “brain damage” που λένε και οι ίδιοι. Ακούγοντας βήμα βήμα το άλμπουμ συνειδητοποιείς τις αλήθειες που υπάρχουν μέσα σε αυτό και αντανακλούν την πραγματική ζωή, την καθημερινότητα, την ρουτίνα, τις σκέψεις μας.

«Don’t be afraid to care» σημειώνουν στο «Breathe» και συμβολίζουν την διστακτικότητα του ανθρώπου να έρθει κοντά με τον άλλον με τον φόβο ότι θα πληγωθεί. Πραγματικότητα. Στο «Time» απεικονίζεται η σπατάλη και το πέρασμα του χρόνου, τα χρόνια που περνούν, ο «ήλιος» που προσπαθούμε να προλάβουμε, αλλά παραβλέπουμε μεγαλώνοντας. «Νo one told you when to run, you missed the starting gun», παρατηρεί ο Waters. Χάσαμε το ξεκίνημα, μείναμε πίσω, πέσαμε. Θα ξανασηκωθούμε;

Η επιθυμία για το χρήμα, ο υπέρμετρος καταναλωτισμός, η απληστία, το καπιταλιστικό σύστημα που τρώει τα σωθικά των υπηκόων του. Όλα αυτά και όχι μόνο είναι το «Money». Η έννοια του ρατσισμού κάνει την εμφάνισή της στο «Us And Them», κάτι που γίνεται εμφανές από τον στίχο «Black and Blue, and who knows which is which and who is who». Μια συνεχής σύγ κρουση, μια μάχη ανάμεσα στους ανθρώπους και την κοινωνία.

Τα άγχη και οι πιέσεις της καθημερινότητας βγαίνουν μέσα από το «Brain Damage». «And if your head explodes with dark forebodings too, I’ll see you on the dark side of the moon». Σκοτεινά προαισθήματα οδηγούν στην τρέλα, στην έκρηξη, στο ξέσπασμα. Το φεγγάρι σε κάθε μία από τις φάσεις του προσδιορίζει την παράνοια. To «Eclipse» εκφράζει τις ανθρώπινες εμπειρίες, αλλά αφήνει μια ανοιχτή απαισιόδοξη εκδοχή με την ολοκλήρωσή του. «But the sun is eclipsed by the moon» είναι ο τελευταίος στίχος του άλμπουμ δείχνοντας ότι το καλό στην προκειμένη περίπτωση ο ήλιος, καλύπτεται από το φεγγάρι και τις αλλόκοτες και επικίνδυνες ιδέες που το περιβάλλουν και οδηγούν τον άνθρωπο προς την καταστροφή.

Γεμάτο μηνύματα ακόμα και χωρίς στίχους, παρά μόνο με τα ουρλιαχτά της Clare Torry είναι και το αριστούργημα «The Great Gig In The Sky». Το πιάνο, τα φωνητικά της, η απόγνωσή της για το απευκταίο ταξίδι προς τον θάνατο, αν και στην αρχή του τραγουδιού ακούγεται η φράση «I’m not afraid of dying». Όλη η ατμόσφαιρα του κομματιού δείχνει το τι πραγματικά νιώθει ένας άνθρωπος, τα συναισθήματα που συνήθως δεν εκδηλώνει απέναντι στους άλλους, υψώνοντας έναν συναισθηματικό τοίχο και κρύβεται πίσω από αυτόν.

Πλημμυρισμένο από συμβολισμούς, ιδέες, σοφίες. Με ξεκάθαρες αναφορές στα ψυχικά προβλήματα του πρώην μέλους της μπάντας, του Syd Barrett. Με απόψεις που μπορούν να αποτελέσουν διδαχές για την νοηματοδότηση της ζωής. Αυτό και κάτι ακόμα παραπάνω είναι το Dark Side of the Moon και πάμε να το ανακαλύψουμε για ακόμη μία φορά από την αρχή ως το τέλος του.

«Speak To Me/Breathe»

«For long you live and high you fly

But only if you ride the tide

And balanced on the biggest wave

You race towards an early grave»

«On The Run»

«Time»

«Every year is getting shorter

Never seem to find the time

Plans that either come to naught

Or half a page of scribbled lines

Hanging on in quiet desperation

Is the English way

The time is gone

The song is over

Thought I’d something more to say»

«The Great Gig In The Sky»

«Money»

«Money, so they say
Is the root of all evil
Today»

«Us And Them»

«Haven’t you heard it’s a battle of words
The poster bearer cried
Listen son, said the man with the gun
There’s room for you inside»

«Any Colour You Like»

«Brain Damage/Eclipse»

«And if the cloud bursts, thunder in your ear
You shout and no one seems to hear
And if the band you’re in starts playing different tunes
I’ll see you on the dark side of the moon»

«There is no dark side of the moon really. Matter of fact it’s all dark…».

via

Γιατροί συνταγογραφούν επισκέψεις σε μουσεία για ψυχική - σωματική υγεία

Η Γαλλόφωνη Ένωση Ιατρών του Καναδά (MFdC) ξεκίνησε συνεργασία με το Μουσείο Καλών Τεχνών του Μόντρεαλ (MMFA) Μια ομάδα Καναδών γιατρών, μεταξύ αυτών και ψυχιάτρων,έχει αρχίσει να συνταγογραφεί επισκέψεις σε μουσεία και γκαλερί τέχνης για να βοηθήσει τους ασθενείς που υποφέρουν από μια σειρά ασθενειών, να βελτιώσουν τη σωματική και ψυχική υγεία τους.

Μια συνεργασία μεταξύ της Γαλλόφωνης Ένωσης Ιατρών του Καναδά (MFdC) και του Μουσείου Καλών Τεχνών του Μόντρεαλ (MMFA) θα επιτρέψει στους ασθενείς που πάσχουν από διάφορα θέματα σωματικής και ψυχικής υγείας, μαζί με τους αγαπημένους τους, να επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα της τέχνης για την υγεία με δωρεάν επισκέψεις.

Το πιλοτικό έργο είναι παγκοσμίως καινοτόμο, σύμφωνα με τον διοργανωτή του. Το όλο εγχείρημα περιλαμβάνει γιατρούς και ψυχιάτρους που θα μπορούν να συνταγογραφήσουν έως και 50 επισκέψεις στο MMFA κατά τη διάρκεια της θεραπείας τους, με κάθε «συνταγή» να ισχύει για δύο ενήλικες και δύο ανήλικους.

Μέχρι στιγμής 100 γιατροί έχουν εγγραφεί για να συμμετάσχουν στη διάρκεια ενός έτους, δήλωσε στην εφημερίδα AFP την Πέμπτη η Nicole Parent, επικεφαλής του Ιατρικού Συλλόγου.

Οι αριθμοί των συμμετοχών των γιατρών, παρέχουν την απόδειξη ότι οι γιατροί διαθέτουν ευαισθησία και ανοικτό πνεύμα σε εναλλακτικές προσεγγίσεις, ανέφερε η Parent, αναφέροντας τα επιστημονικά αποδεδειγμένα οφέλη της τέχνης στην υγεία.

Μέχρι στιγμής 100 γιατροί έχουν εγγραφεί για να συμμετάσχουν στη διάρκεια ενός έτους, δήλωσε στην εφημερίδα AFP την Πέμπτη η Nicole Parent, επικεφαλής του Ιατρικού Συλλόγου.

Οι αριθμοί των συμμετοχών των γιατρών, παρέχουν την απόδειξη ότι οι γιατροί διαθέτουν ευαισθησία και ανοικτό πνεύμα σε εναλλακτικές προσεγγίσεις, ανέφερε η Parent, αναφέροντας τα επιστημονικά αποδεδειγμένα οφέλη της τέχνης στην υγεία.

Η Parent ελπίζει ότι και άλλα μουσεία στον Καναδά θα ακολουθήσουν το παράδειγμα του MMFA, το οποίο από το 2016 έχει καλλιεργήσει την τεχνογνωσία στην τέχνη της θεραπείας για άτομα με ποικίλες ασθένειες υγείας.

Είμαι πεπεισμένη ότι στον 21ο αιώνα, ο πολιτισμός θα είναι αυτό που ήταν η σωματική δραστηριότητα για την υγεία τον 20ο αιώνα, δήλωσε η διευθύντρια του MMFA Nathalie Bondil. Οι πολιτισμικές εμπειρίες θα ωφελήσουν την υγεία και την ευεξία, με τον ίδιο τρόπο που η ενασχόληση με τον αθλητισμό συμβάλλει στην καλή φυσική κατάσταση, ανέφερε η Bondil.

via

"Ο Γέρο-Παλαμάς πέθανε"- Η κηδεία του ποιητή Κωστή Παλαμά που μετατράπηκε σε αντικατοχικό συλλαλητήριο

Στις 27 Φεβρουαρίου 1943, πέθανε ο μεγάλος ποιητής Κωστής Παλαμάς σε ηλικία 84 ετών. Η κηδεία του έγινε την επόμενη ημέρα και μετατράπηκε σε ένα αντικατοχικό συλλαλητήριο.

Οι δεκάδες Αθηναίοι που τον συνόδευσαν στην τελευταία του κατοικία, τον αποχαιρέτησαν τραγουδώντας τον Εθνικό Ύμνο μπροστά στους Γερμανούς κατακτητές. Η Ιωάννα Τσάτσου έγραφε στο ημερολόγιό της: «Χτες βράδυ μία είδηση ακατανόητη μας ήρθε. Μία είδηση ασύλληπτη. Ο Γέρο-Παλαμάς πέθανε. Είχαμε ξεχάσει πως ήταν θνητός». Η είδηση του θανάτου του μεταδόθηκε σε όλη την κατοχική Αθήνα και την επόμενη ημέρα εκατοντάδες Αθηναίοι συγκεντρώθηκαν στο Α' Νεκροταφείο για να τον συνοδεύσουν στην τελευταία του κατοικία.

Ανάμεσα τους και ο Άγγελος Σικελιανός, ο οποίος στάθηκε πάνω από το φέρετρο του ποιητή και είπε: «Σε αυτό το φέρετρο ακουμπάει η Ελλάδα» . Στη συνέχεια απήγγειλε το ποίημα "Παλαμάς", που έγραψε προς τιμήν του ποιητή και μαζί με πλήθος κόσμου τον συνόδευσαν στον χώρο της ταφής. Εκείνη τη στιγμή άρχισαν να τραγουδούν τον εθνικό ύμνο.

Ήταν μια απότιση φόρου τιμής και ευγνωμοσύνης σε έναν από τους σημαντικότερους ποιητές της χώρας. Στο ποιητικό του έργο μίλησε για την Ελλάδα, την αγάπη και το αρχαιοελληνικό πνεύμα. Η συνεισφορά του στα ελληνικά γράμματα ήταν τεράστια και αποτέλεσε κεντρική μορφή της λογοτεχνικής «γενιάς του 1880».

Ο Κωστής Παλαμάς γεννήθηκε το 1859 στην Πάτρα και στα επτά του χρόνια έμεινε ορφανός από πατέρα. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στο Μεσολόγγι, απ΄όπου καταγόταν, και από μικρή ηλικία έδειξε την κλίση του στην ποίηση και τη λογοτεχνία. Διάβαζε ξένους ποιητές και έγραφε δικούς του στίχους. Μόλις τελείωσε το σχολείο μετακόμισε στην Αθήνα για να σπουδάσει στη Νομική Σχολή Αθηνών, ωστόσο δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις σπουδές του, καθώς τον κέρδισε η ποίηση.

Εργάστηκε σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής και στα 21 του χρόνια τύπωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο "Τραγούδια της Πατρίδος μου". Ήταν η αρχή ενός πλούσιου ποιητικού έργου που εμπλουτιζόταν συνεχώς με σπουδαία ποιήματα μέχρι τη δεκαετία του '30. Έγραψε δεκάδες πεζογραφήματα και δοκίμια και χάρη στο έργο του επανεκτιμήθηκαν ποιητές όπως ο Άνδρέας Κάλβος, ο Κώστας Κρυστάλλης και ο Διονύσιος Σολωμός. Τάχθηκε υπέρ της δημοτικής και υπήρξε κορυφαία μορφή του δημοτικιστικού κινήματος. Έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1930 ανέλαβε χρέη προέδρου. Απέκτησε διεθνή αναγνώριση και υπήρξε υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας 14 φορές!

Από τα ποιητικά του έργα ξεχωρίζει ο "Τάφος", τον οποίο έγραψε μετά τον θάνατο του 4χρονου γιου του Άλκη το 1898. Είχε αποκτήσει ακόμη δύο παιδιά από τον γάμο του με τη Μαρία Βάλβη, τον Λέανδρο και τη Ναυσικά. Σημειώνεται ότι ο Παλαμάς, πέθανε 40 ημέρες μετά την πολυαγαπημένη του σύζυγο, τον θάνατο της οποίας δεν πληροφορήθηκε, καθώς η υγεία του ήταν ιδιαίτερα κρίσιμη.

Διαβάστε μερικούς στίχους από γνωστά ποιήματα του Παλαμά -Η Μεγαλοσύνη των λαών δεν μετριέται με το στρέμμα. Με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το αίμα. -Δεν έχεις Όλυμπε θεούς, μηδέ λεβέντες Όσσα, ραγιάδες έχεις μάνα γη, σκυφτούς για το χαράτσι, κούφιοι και οκνοί καταφρονάν τη θεία τραχειά σου γλώσσα, των Ευρωπαίων περίγελα και των αρχαίων παλιάτσοι ... -Αυτό το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλο κανένα, μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα! -Ασάλευτη δεν είναι καμιά ζωή Λογής ταξίδια μ’ έχουν τρικυμίσει μ’ είδαν τόποι, μου ανοίξανε ναοί και τέχνες με περπάτησαν και η φύση. -Ακούστε. Εγώ είμαι ο γκρεμιστής, γιατί είμ’ εγώ κι ο κτίστης, ο διαλεχτός της άρνησης κι ο ακριβογιός της πίστης.«Ο γκρεμιστής» -Είν’ η ζωή αχαμνόδεντρο σ’ ένα γκρεμόν επάνω. -Και ήταν οι καιροί που η Πόλη πόρνη σε μετάνοιες ξενυχτούσε και τα χέρια της δεμένα τα κρατούσε και καρτέραγ’ ένα μακελάρη (...) Και καρτέραγε τον Τούρκο να την πάρει -Ποιος ξέρει στ’ άλλα τ’ άστρα τι λαοί και τι κάστρα, τ’ άστρα, στο χάος γυρίζουν. -Και βρυσομάνα είν’ η γυναίκα· κι έρχονται από κείνη κι εσύ, αμαρτία, κι ο λυτρωμός κι η ανάσταση και ο Χάρος. -Τη φλόγα άρπαξαν οι άνομοι τη σβήσανε στα βαλτονέρια. -Γνώρισα την Αγάπη, σ’ έζησα πια, ζωή!

via

Hokusai και άλλοι μεγαλοφυείς Ιάπωνες καλλιτέχνες σε μια μοναδική έκθεση στην Αθήνα

Έργα του «πατέρα» των σημερινών manga θα φιλοξενήσει, ανάμεσα σε πολλά άλλα ιαπωνικά αριστουργήματα, η Πινακοθήκη του δήμου Αθηναίων στο πλαίσιο της έκθεσης «Η Ιαπωνία και το Βιβλίο» 

Μία από τις πλουσιότερες συλλογές ιαπωνικής τέχνης παρουσιάζεται στην Αθήνα από τις 4 Μαρτίου, στην Πινακοθήκη του δήμου Αθηναίων, στο πλαίσιο της έκθεσης «Η Ιαπωνία και το Βιβλίο», με έργα μεγάλων εκπροσώπων του Ukiyo-e, του σημαντικότερου ιστορικά καλλιτεχνικού ρεύματος της Ιαπωνίας. Ενδεικτικά, θα έχουμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε εξαιρετικά εικαστικά έργα του 19ου αιώνα, τις σπάνιες εκδόσεις του Λευκάδιου Χερν και τις εικονογραφήσεις στις φανταστικές ιστορίες, καθώς και manga του Katsushika Hokusai. Τα έργα που θα εκτεθούν στην Αθήνα έρχονται από μια από τις πλουσιότερες παγκοσμίως συλλογές ιαπωνικής τέχνης, του Μουσείου Ασιατικών Τεχνών της Κέρκυρας. Συγκεκριμένα, θα παρουσιαστούν 68 έργα του μουσείου, πρωτότυπες έγχρωμες ξυλογραφίες των μεγάλων εκπροσώπων του ρεύματος Ukiyo-e, με προεξάρχουσα βαρύτητα στο εικαστικό έργο του θρυλικού Katsushika Hokusai (1760-1849), «πατέρα» των σημερινών manga, καθώς και η ιδιαίτερη συνομιλία των δύο πολιτισμών, μέσα από την παρουσίαση του έργου του Έλληνα Λευκάδιου Χερν (Patrick Lafcadio Hearn, 1850-1904), ο οποίος έζησε στην Ιαπωνία τον 19ο αιώνα και είχε τόσο κρίσιμη επιρροή στη διάδοση της ιαπωνικής λογοτεχνίας και τέχνης που αναγνωρίστηκε ως «εθνικός συγγραφέας» της Ιαπωνίας

Τα έργα των εκπροσώπων της Ιαπωνικής σχολής Ukiyo-e προέρχονται από τη Συλλογή Γρηγορίου Μάνου, ο οποίος ίδρυσε το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης Κέρκυρας, το 1928. Η συλλογή, που συγκροτήθηκε μεταξύ Βιέννης και Παρισιού, στα τέλη του 19ου αιώνα, είναι μια από τις μεγαλύτερες στον κόσμο σε πλούτο, ποιότητα και αριθμό. Ukiyo-e σημαίνει «εικόνες ενός ρέοντος κόσμου», κι αποτέλεσε στην τέχνη του 18ου και 19ου αι. αναφορά φιλοσοφίας ως προς την αέναη ρευστότητα του γήινου κόσμου. Εξέφρασε με την πρωτοποριακή του τομή όλη τη μεταμορφωτική περίοδο της νέας πρωτεύουσας της Ιαπωνίας, του λιμανιού Edo (σημερινού Τόκιο), ίσως της πρώτης διεθνούς μεγαλούπολης στον κόσμο, η κινητικότητα της οποίας εκφράζεται στην τέχνη. 

Έτσι είναι και το καλλιτεχνικό ρεύμα της Ιαπωνίας που εντυπωσίασε βαθιά την Δύση κι άνοιξε τις πύλες συνομιλίας με τη δυτική τέχνη. Η επιρροή του εγγράφεται ευδιάκριτα σε έργα μεγάλων ζωγράφων, όπως ο Βαν Γκογκ, ο Μανέ, ο Κουρμπέ ή ο Τουλούζ Λοτρέκ.

Στην έκθεση θα παρουσιαστούν έργα μεγάλων, κλασικών σήμερα, δασκάλων του είδους, όπως του Utamaro (1753-1806), με την αισθαντικότητα και την ολοζώντανη κίνηση των διάσημων «καλλονών» του, του Hiroshighe (1797-1858), που ξαφνιάζει ακόμα και σήμερα με την απροσδόκητη προοπτική των τοπίων του, του Kunisada (1786-1864), με την αποκαλυπτική ένταση του ρόλου στους ηθοποιούς Kabuki που εξέχουν στην προτίμησή του, του Kiyonaga (1752-1815), με τη μοναδική φυσικότητα των «παλλακίδων» του, του Kuniyoshi (1798-1861), διάσημου για τις «γάτες» του και ενός από τους τελευταίους μεγάλους δασκάλους του είδους κ.ά. 

Ανάμεσά τους, βαρύνουσας σημασίας και προβολής, το έργο του Katsushika Hokusai (1760-1849), εμπνευστή των σημερινών manga, που με την συνάρθρωση λόγου και εικόνας ανανέωσε ριζικά τις διαστάσεις έκφρασης των δύο μέσων. Ως φυσικό ακόλουθο στην έκθεση έρχεται η παρουσίαση του έργου του ελληνικής καταγωγής Ιάπωνα συγγραφέα, Λευκάδιου Χερν (Patrick Lafcadio Hearn, 1850-1904), που κεντρίζει έντονα το ενδιαφέρον τόσο με την απίστευτη πορεία της ζωής του, όσο και με την απόκοσμη, ιδιαίτερη αίσθηση της γραφής του.

Γνωστό στους κινηματογραφόφιλους είναι το κλασικό αριστούργημα Kwaidan του Ιάπωνα σκηνοθέτη Masaki Kobayashi, βασισμένο στο βιβλίο του Χερν, που είχε βραβευτεί το 1965 στις Κάννες. Η εξαιρετική συλλογή των έργων του Χερν ήταν έργο του Τάκη Ευσταθίου, που τη δώρισε στο Μουσείο Ασιατικής Τέχνης της Κέρκυρας, συμβάλλοντας σημαντικά στον σημερινό πλούτο των εκθεμάτων του. Ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας δήμου Αθηναίων, η Αθήνα 2018, Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου δήμου Αθηναίων, μέγας δωρητής της οποίας είναι το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης Κερκύρας συνδιοργανώνουν την έκθεση που πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ιαπωνίας στην Αθήνα, στο πλαίσιο του εορτασμού των 120 χρόνων διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας-Ιαπωνίας που συμπληρώνονται το 2019.

Την επιμέλεια της μοιράζονται ο Ντένης Ζαχαρόπουλος, καλλιτεχνικός σύμβουλος και επιμελητής της Πινακοθήκης, Μουσείων και Συλλογών του δήμου Αθηναίων και η Δέσποινα Ζερνιώτη, διευθύντρια του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης της Κέρκυρας.

Info Η Ιαπωνία και το Βιβλίο Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων (Λεωνίδου & Μυλλέρου, Μεταξουργείο) 4/3-3/5 Εγκαίνια: 4/3, 19:30 Ώρες λειτουργίας: Τρ. 10:00-21:00, Τετ.-Σάβ. 10:00-19:00, Κυρ. 10:00-16:00 Είσοδος ελεύθερη 

via

Ανθεστήρια, αποκριές και ψυχοσάββατα στη διαχρονία της Αθήνας Η συγγραφέας και ξεναγός Άρτεμις Σκουμπουρδή κάνει μια ιστορική αναδρομή στο ξεκίνημα του Τριωδίου στην Αθήνα.

 

Στη μαγική πόλη, την Αθήνα της αρχαιότητας, όπου άνθησε ο ελληνισμός, κάθε χρόνο τέτοιες μέρες γιόρταζαν τα Ανθεστήρια. Επί τρεις συνεχόμενες μέρες, στις 11, 12 και 13 του μηνός Ανθεστηριώνος, που αντιστοιχούν στα τέλη του δικού μας Φεβρουαρίου, οι Έλληνες σε πάνδημες χαρούμενες συγκεντρώσεις απολάμβαναν τη σπουδαία αυτή διονυσιακή γιορτή.

 Η ονομασία Ανθεστήρια ετυμολογείται από τα ρήματα «αναθέω» και «αναθεύσασθαι», που ερμηνεύονται ως επανέρχομαι - ανακαλώ. Επομένως, ο παλλαϊκός εορτασμός αποσκοπούσε στην «ανάκληση του έαρος», δηλαδή στην αφύπνιση της φύσης μετά τη χειμερία καταστολή. Οι Έλληνες λάτρεψαν τον Διόνυσο σαν δαίμονα της βλάστησης που πεθαίνει και ανασταίνεται όπως και ο Άδωνις, ο Όσιρις, ο Χριστός. Πίστευαν πως ο μαρασμός των δέντρων, η καταστολή της φύσης ήταν ο θάνατος του θεού, ενώ η βλάστηση, η ανθοφορία και η καρποφορία ήταν η ανάστασή του. 

Πίστευαν ακόμα πως, όταν ο Διόνυσος επιστρέφει από τον Άδη, η λαχτάρα του για ζωή ξεσπάει σε μια φρενίτιδα που την ημερώνει μόνο η πειθαρχία του ρυθμού. Δοξασία αντιληπτή, καθώς ο ελληνικός λαός λάτρεψε και χάρηκε τη ζωή όσο λίγοι. 

Έτρωγαν, έπιναν, τραγουδούσαν και χόρευαν. Με τον χορό πατούσαν με ορμή πάνω στη γη για να την αφυπνίσουν από τη χειμερία καταστολή ώστε να αρχίσει πάλι την ορμητική ανοιξιάτικη αναγέννησή της, καθώς φρονούσαν ότι μαζί με τη φύση ξαναγεννιέται και ο Διόνυσος. 

Αυτή η φρενίτιδα, λοιπόν, η έκσταση και η μανία του θεού μεταδίδονται στους λάτρεις του την εποχή που πλησιάζει η ανάστασή του, κάθε φορά που τελειώνει ο παγερός χειμώνας και προβάλλει η άνοιξη με τη βλάστηση και την ανθοφορία. Μαζί με τον όμορφο ολύμπιο Διόνυσο λατρεύτηκαν και οι Υάδες, οι μυθικές νύμφες που ανέθρεψαν στοργικά τον θεό στην κοιλάδα της Νύσσας. Έλεγαν πως ο Δίας τις μεταμόρφωσε σε αστερισμό για να τις ευχαριστήσει που φρόντισαν τον μικρό του γιο. Από τότε οι Υάδες λάμπουν στο ουράνιο στερέωμα και φέρνουν την ευεργετική για τα αμπέλια βροχή που κάνει τους βλαστούς να φυτρώσουν και τους καρπούς να δέσουν! Μόνιμη συντροφιά του Διονύσου ήταν οι Σάτυροι, οι Σειληνοί και οι Νύμφες, ντυμένοι όλοι τους με δέρματα ζώων. Μα και οι θνητοί έσμιγαν μαζί τους νοερά, οργιάζοντας στις βουνοπλαγιές τη νύχτα, υπό το φως των δαυλών που τρεμόσβηνε.

Ανάμεσά τους ξεχώριζαν οι Μαινάδες (από το ρήμα «μαίνομαι») και οι Βακχίδες (δηλαδή οι κυριευμένες από τον Βάκχο). Κρατούσαν φαλλούς και θύρσους, καλυμμένους με φύλλα κισσού, έτρεχαν και χόρευαν με διαπεραστικές κραυγές και επιφωνήματα χαράς, φυσικά κυριευμένες από την επίδραση του οίνου. Άλλωστε, πίστευαν στη ρήση που θα επαναλάβει αργότερα ο Οράτιος: «Το κρασί είναι ζωή και ο Βάκχος ανοίγει τις πύλες της καρδιάς». Στο πέρασμα του χρόνου, οι ιεροτελεστίες αυτές εκσυγχρονίστηκαν και μεταφέρθηκαν από τις βουνοπλαγιές στις πόλεις και τα διονυσιακά ιερά. Οι λάτρεις του Διονύσου σχημάτιζαν πομπές στους δρόμους της Αθήνας, φορούσαν μάσκες και μετέφεραν το ξόανο του θεού πάνω σε ένα άρμα που είχε σχήμα πλοίου. Ο τελικός προορισμός του ήταν το διονυσιακό θέατρο, όπου στο κέντρο της ορχήστρας, πλάι στον βωμό, τοποθετούσαν το ξόανο του Διονύσου, ώστε ο θεός να απολαμβάνει τα προς τιμήν του θεάματα. 

Θρυλείται πως ο πρώτος που χρησιμοποίησε ένα παρόμοιο άρμα σε σχήμα καραβιού, ένα carrus navalis, ήταν ο δημιουργός της δραματικής τέχνης, ο Θέσπις, ο οποίος μάλιστα νίκησε στους πρώτους θεατρικούς αγώνες της Αθήνας το 534 π.Χ. Το ιδιόρρυθμο, λοιπόν, άρμα του, το carrus navalis, έγινε αφορμή για να προκύψει (κατά μία εκδοχή) η λέξη «καρναβάλι»!

Οι τρεις μέρες των Ανθεστηρίων είχαν διαφορετικές ονομασίες, τελετουργίες και συμβολισμούς. Την πρώτη μέρα την αποκαλούσαν «Πιθοίγια» (άγω πίθους), επειδή άνοιγαν τα πιθάρια με το κρασί της νέας σοδειάς. Με το άνοιγμα των πίθων ξεκινούσε η οινοποσία, στην οποία συμμετείχαν όλοι ανεξαιρέτως, ακόμα και οι δούλοι! Συνέχιζαν με διαγωνισμούς οινοποσίας, π.χ. ποιος θα αδειάσει γρηγορότερα το αγγείο πόσης και ποιος θα σταθεί να χορέψει −χωρίς να γλιστρήσει− πάνω σε έναν ασκό γεμάτο οίνο και αλειμμένο με λίπος (ασκολιασμός)! Έτρωγαν, έπιναν, τραγουδούσαν και χόρευαν. Με τον χορό πατούσαν με ορμή πάνω στη γη για να την αφυπνίσουν από τη χειμερία καταστολή ώστε να αρχίσει πάλι την ορμητική ανοιξιάτικη αναγέννησή της, καθώς φρονούσαν ότι μαζί με τη φύση ξαναγεννιέται και ο Διόνυσος. 

Τη δεύτερη μέρα των Ανθεστηρίων, που ονόμαζαν «Χόες», την αφιέρωναν στη χαρά και στην ελπίδα της ζωής, στα μικρά παιδιά. Ένα μεγάλο διάστημα της ημέρας αυτής ασχολούνταν με τα τρυφερά βλαστάρια τους σε χώρους ιερούς, αφιερωμένους στον Διόνυσο. Έπαιζαν μαζί τους, τους πρόσφεραν λιχουδιές και ένα μικρού μεγέθους χαριτωμένο αγγείο, τη «χουν», που έδινε την ονομασία Χόες στην ιδιαίτερη αυτή ημέρα. Η «χους» απεικόνιζε παιδάκια που διασκεδάζουν, μπουσουλούν και απολαμβάνουν τις χαρές και τα δώρα που απλόχερα προσφέρουν οι στενοί συγγενείς τους. Εμπεριείχε κάποιο τερψιλαρύγγιο έδεσμα, ίσως μέλι. 

Με τις ευχάριστες αυτές ασχολίες οι Αθηναίοι συμβολικά αναδείκνυαν το θαύμα της ζωής, της δημιουργίας και της ανάπτυξης, υμνούσαν την αιώνια δύναμη της φύσης. 

Όμως, η ημέρα των Χόων δεν τελείωνε εδώ, είχε κι άλλα ενδιαφέροντα. Το απομεσήμερο τα φώτα μεταφέρονταν στην Αρχαία Αγορά, όπου οι Αθηναίοι ξεφάντωναν με τους συμβολικούς γάμους του Διονύσου με τη Βασιλίννα, τη σύζυγο του Βασιλέως-Άρχοντος. Ένα πανάρχαιο συμβολικό δρώμενο που σχετίζεται με την ευγονία και πραγματοποιούνταν μπροστά στη Βασίλειο Στοά της Αγοράς, όπου και η έδρα του Βασιλέως-Άρχοντος, του θρησκευτικού ηγέτη της πόλης. 

Φανταστείτε την ευδιάθετη εικόνα της Αγοράς που έσφυζε από θιασώτες του θεού του οίνου. Συνωστισμός και ευεξία με άφθονο οίνο και εδέσματα στην καρδιά της πόλης. Αρκετοί Αθηναίοι σε κατάσταση μέθης έφερναν άμαξες και πηγαινοέρχονταν στην πλατεία της Αγοράς. Τότε το κρασί έκανε το θαύμα του. Καθώς διασταυρώνονταν οι άμαξες και έκλεινε η μία τον δρόμο της άλλης, ο καθένας έβγαζε τα «άπλυτα» του άλλου στη φόρα και εκτόνωνε το υβριστικό του μένος, του έσερνε τα εξ αμάξης (θυμίζει τους γεφυρισμούς των μυστών κατά την πορεία τους προς την Ελευσίνα). 

Η τρίτη μέρα των Ανθεστηρίων, οι Χύτροι, ήταν αφιερωμένη στους προσφιλείς νεκρούς. Τιμούσαν, λοιπόν, τους νεκρούς για να εξασφαλίσουν την ευχή τους για ευγονία. Πίστευαν πως οι νεκροί από τα σκοτεινά παλάτια του Άδη θα ευφρανθούν με τις προσφορές των αγαπημένων τους, την πανσπερμία. Αυτή η πανσπερμία ήταν σπόροι και καρποί μαγειρεμένοι σε μεγάλα, πήλινα σκεύη, τις χύτρες, και, φυσικά, είναι τα «πολύσπορα» της Μακεδονίας και τα δικά μας κόλλυβα, γνωστά εδώ και 4.000 χρόνια, τουλάχιστον, στη δική μας παράδοση! Ήταν η προσφορά των αρχαίων Ελλήνων στους σεβαστούς νεκρούς και στον Ερμή ψυχοπομπό που με τα φτερωτά σανδάλια του οδηγούσε τις σκιές των νεκρών στον αχόρταγο Κάτω Κόσμο. Την πανσπερμία έφερνε κάθε οικογένεια στον τάφο των αλησμόνητων ανθρώπων τους που είχαν ταξιδέψει στο «κοινό λιμάνι του Άδη». Έπρεπε να φαγωθεί την ίδια μέρα, έτρωγαν οι ίδιοι και πρόσφεραν στους περαστικούς. Ό,τι περίσσευε το άφηναν για τα ιπτάμενα όντα του ουρανού. 

Στο τέλος της ημέρας ξόρκιζαν τις Κήρες, θεότητες του θανάτου, και όλα τα κακά πνεύματα με τη φράση που όριζε το τέλος της διονυσιακής τελετουργίας: «Στην πόρτα (έξω) οι Κήρες, τέλειωσαν τα ανθεστήρια!...» 

Αργότερα, στα χρόνια του ναδίρ, της λησμονιάς και των δοκιμασιών του Μεσαίωνα, οι Αθηναίοι, χριστιανοί πλέον, κάλυψαν με χριστιανικό πέπλο την παραδοσιακή τους λατρεία. Άλλαξαν τα ονόματα των θεών, των εορτών, διαφοροποίησαν συνήθειες και, αναγκαστικά, ακολούθησαν τη νέα τάξη πραγμάτων με σεβασμό και πίστη, διατηρώντας αξίες, ήθη και έθιμα. Στη μεσαιωνική Αθήνα, κάθε χρόνο την ίδια εποχή οι κήρυκες ήταν εξουσιοδοτημένοι να αναγγείλουν στους ανθρώπους της πόλης ότι «μπαίνει το τριώδι» και διαλαλούσαν την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου την «προφωνούσιμη», όπως ακριβώς αποκαλούνταν η συγκεκριμένη ημέρα, επειδή αποτελούσε τον προπομπό της αποκριάτικης περιόδου. Στη συνέχεια, κάθε νοικοκυριό έκανε τις προμήθειές του σε τρόφιμα, κυρίως κρέας. Με «καλό φαγί» θα ερχόταν και το κέφι για μασκαρέματα και χορούς, στοιχεία απαραίτητα για την άρνηση της μιζέριας και των θλιβερών μεσαιωνικών συγκυριών που ταλάνιζαν ιδιαιτέρως τους Αθηναίους. Γλεντούσαν και πάλι οι ταλαίπωροι άνθρωποι του πάλαι ποτέ «κλεινού άστεως», για να ξορκίσουν το κακό, τις συμφορές, για να ξεδώσουν και να εκτονωθούν. Δεν είχα δει ποτέ κόσμο να χορεύει με μεγαλύτερη μανία απ' όσο η καλή ελληνική κοινωνία!... Είναι αλήθεια ότι δεν ταξίδεψα στην Ισπανία... Οι γυναίκες προπάντων είναι ακούραστες... —Edmond About, 1852 Ούτε στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας εγκατέλειψαν τις παγανιστικές εκείνες διονυσιακές τελετές που τους πρόσφεραν χαρές κι ελπίδες. Τέτοιες μέρες διατηρούσαν το κέφι τους ακμαίο και πολλοί εμφανίζονταν μασκαρεμένοι, παριστάνοντας, όπως έλεγαν, τα «είδωλα». Κάποιοι κρατούσαν ξύλινα ανδρείκελα που τα αποκαλούσαν «ξόανα». Άλλοι, πάλι, μεταμφιέζονταν σε ζώα και τους αποκαλούσαν «ταράματα». Πάνω στα μάρμαρα του ναού του Ηφαίστου και της Εργάνης Αθηνάς (Θησείον), ανάμεσα σε πολλά άλλα γκράφιτι, ξεχωρίζει η επιγραφή κάποιου ανώνυμου Αθηναίου: «1800 Φλεβαρίου 18 εχορέψαμεν την αποκρηά». 

Ο αθηναιογράφος Δημήτριος Καμπούρογλου μας πληροφορεί ότι την ίδια αυτή μέρα ακούστηκε για πρώτη φορά το τραγούδι «Τούτη τη γη που την πατούμε, όλοι μέσα της θα μπούμε». Μετά την Απελευθέρωση, και όταν η Αθήνα πλέον ανακηρύσσεται πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, οι άνθρωποί της γλεντούν με την καρδιά τους την αποκριά. Έστηναν σε αρχοντικά και σε φτωχόσπιτα χαρούμενες συγκεντρώσεις και... υπηρετούσαν επαξίως τον Διόνυσο και την Τερψιχόρη! Ο Γάλλος αρχαιολόγος Edmond About, στα 1852, ερχόμενος στην Αθήνα, ομολογεί: «Δεν είχα δει ποτέ κόσμο να χορεύει με μεγαλύτερη μανία απ' όσο η καλή ελληνική κοινωνία!... Είναι αλήθεια ότι δεν ταξίδεψα στην Ισπανία... Οι γυναίκες προπάντων είναι ακούραστες...». Αλλά και τα φαγοπότια καλά κρατούσαν, καρυκευμένα με μπόλικο σκόρδο. Γράφει πάλι ο Edmond About, ο οποίος παρίσταται σε όλα τα «καθώς πρέπει» γλέντια της αθηναϊκής αποκριάς του 1852: «Μόλις έφθασε η ορχήστρα, χύθηκε μέσα στην αίθουσα μια μυρωδιά σκόρδου που όλο και δυνάμωνε. Είναι μια μυρωδιά λοκάλ που την ξαναβρίσκεις σχεδόν σε όλους τους χορούς. Πιστεύουν στη χώρα ότι χωρίς σκόρδο οι χοροί είναι άνοστοι, όπως και τα ροσμπίφ». Το γαϊτανάκι είναι από τα πιο γνωστά αποκριάτικα έθιμα. Την ίδια περίπου εποχή τριγύριζαν στους δρόμους της πόλης και άλλα αποκριάτικα δρώμενα, όπως το γνωστό «Γαϊτανάκι» και η «Γκαμήλα του Βαγγελάρα». Αυτή η «Γκαμήλα» ήταν ένα τερατόμορφο κατασκευάσμα, όπου κάτω από ένα μεγάλο δέρμα κινούνταν ρυθμικά τέσσερις άνθρωποι, υπό τον ήχο του τυμπάνου του Βαγγελάρα. Καθώς η «γκαμήλα» περνούσε από τα στενά σοκάκια της Πλάκας, οι κινούμενοι άνθρωποι, μέσα από τα σωθικά της, άπλωναν τα χέρια τους κι έκλεβαν ψωμιά, λαχανικά κι άλλες νοστιμιές από τα εκτεθειμένα υπαιθρίως αγαθά των εμπορικών καταστημάτων. Ο ποιητής της ανθισμένης αμυγδαλιάς Γεώργιος Δροσίνης μας αναφέρει ότι έξω από το πατρικό του σπίτι, κατά τη δεκαετία 1860-1870, στη συμβολή των δρόμων Αδριανού, Θέσπιδος και Τριπόδων, πραγματοποιούνταν ένα εντυπωσιακό αποκριάτικο δρώμενο, η «Αρπαγή της Ωραίας Ελένης». Σ' αυτήν έπαιρναν μέρος οι «κάρη κομμώοντες Αχαιοί» με τους «χρυσοφόρους Μήδους» και όλοι διεκδικούσαν την «Ωραία Ελένη», που ήταν νεαρός μυστακοφόρος και ενίοτε φρεσκοξυρισμένος. Στην ίδια αποκριάτικη ατμόσφαιρα της περιόδου αυτής εξελίσσεται και ένα άλλο κωμικοτραγικό συμβάν: η πρέσβειρα της Ρωσίας, άρτι αφιχθείσα στην Αθήνα, θέλησε να οργανώσει χορό μεταμφιεσμένων. Έβγαλε, λοιπόν, ντελάλη και προσκαλούσε στην πρεσβεία, στην οδό Αδριανού «... οιονδήποτε γλεντζέ, ευπρεπώς ενδεδυμένο, φέροντα προσωπίδα». 18.2.2018 Ο Έλληνας που έχει μια από τις σημαντικότερες συλλογές με μάσκες στον κόσμο Δυστυχώς, όμως, για την πρέσβειρα και τους προσκεκλημένους της, μαζί με τους μασκαράδες της υψηλής αθηναϊκής κοινωνίας εισχώρησαν στη φιλόξενη Ρωσική Πρεσβεία και αρκετοί μάγκες του Ψυρρή μασκαρεμένοι. Όταν η κρασοκατάνυξη έφτασε στο αποκορύφωμά της, συνέβη το απροσδόκητο. Οι μάγκες, ευπρεπώς ενδεδυμένοι και με προσωπίδες, άρχισαν να βγάζουν τα άπλυτα των ευγενών στη φόρα και η βραδιά έκλεισε με λιποθυμίες και βογγητά. Μετά το ατυχές συμβάν πέρασαν χρόνια πολλά έως ότου οι Αθηναίοι να αποτολμήσουν άλλον χορό μεταμφιεσμένων. Λίγο αργότερα, στο γύρισμα του 19ου αιώνα προς τον 20ό, και ο ποιητής Σουρής σατιρίζει τους σύγχρονους λάτρεις του Διονύσου και της Τερψιχόρης στην Αθήνα, που, ακόμα και σε δύσκολες περιόδους, εθνικής κρίσης και οικονομικής δυσπραγίας, συγκεκριμένα στις αποκριές του 1897, το ρίχνουν στο γλέντι και χορεύουν μετά μανίας «πα-ντε-κατρ», τον χορού του συρμού. Και ο Σουρής γράφει σχετικά στον «Ρωμηό» του: «Γλέντα ψωρορρωμέικο, πήδα, παναθεμάσε χωρίς ψωμί σηκώνεσαι με πά - ντε - κάτρ κοιμάσαι». Την παράσταση έκλεβε, όμως, το Άρμα της Θεοδοσίας. Ο ευφυής νησιώτης του Μεταξουργείου, ο Θεοδόσιος, πάνω στο άρμα έστηνε σατιρικό δρώμενο ποιότητας, ανάλογα με την επικαιρότητα. Γνωστή ήταν η προσφώνηση του Θεοδοσίου πάνω από το ιδιότυπο άρμα του: «Χαίρετε, κυρίες Αθηναίες και κύριοι Αθηναίοι, που είστε διαρκώς νέοι κι αυτό το χρωστάτε στο ξύρισμα, και στου παλιού σακακιού σας το γύρισμα, την υγειά σας χρωστάτε στον ήλιο μας, που σαν χρυσάφι αστράφτει, το δε παλτό σας χρωστάτε στον ράφτη!» Αποκριές στην Αθήνα τη δεκαετία του '80. Φωτο: Σπύρος Στάβερης Το 1887 ιδρύθηκε η Επιτροπή του Κομιτάτου για τον Καρνάβαλο στην πόλη μας. Χαράς ευαγγέλια! Και στα 1889 εμφανίστηκε, επιτέλους, στους αθηναϊκούς δρόμους ο πρώτος έντεχνος Καρνάβαλος! Τότε, στον Τύπο της εποχής κυκλοφόρησε ως πρωτοσέλιδο ο τίτλος: «Είμαστε εφάμιλλοι των Ευρωπαίων μασκαράδων!». «Αθηναίοι και Αθηναίισες» φώναζε ο ντελάλης μέρες πριν στις γειτονιές. «Να κλείσετε τα σπίτια σας, τις πόρτες σας και να τρέξετε να υποδεχτείτε στις 2 το απόγευμα τον Καρνάβαλο, τον βασιλέα του γέλωτος, όστις θα μας κάνει τη μεγάλη τιμή να επισκεφθεί τον τόπο μας!». Χαλασμός Κυρίου, πατείς με πατώ σε στον Καρνάβαλο που συνοδευόταν από «ανθοβολίας» και ενίοτε «οσπριοβολίας», πόλεμο ανθέων αλλά και οσπρίων, και ο σωζών εαυτόν σωθήτω! Πριν ακόμα της Πλάκας οι ανηφοριές σιγήσουν, οι θιασώτες του Διονύσου, της παλιάς Αθήνας, οργάνωναν το γλέντι της Καθαράς Δευτέρας. Ήταν η ευτυχής μέρα που γιόρταζαν στην Αθήνα και οι γαλατάδες. Τότε, σουραύλια, ζουρνάδες και τύμπανα αντάμα με βιολιά, λαούτα και σαντούρια δοξάζονταν στους Στύλους του Ολυμπίου Διός. Ήταν η κορύφωση των διονυσιακών εορτών, αιώνες μετά το πέρασμα του θεού. Γιατί ο Διόνυσος ποτέ δεν σβήστηκε από την ψυχή των Ελλήνων. Ζει και βασιλεύει στις καρδιές μας, προσπαθώντας να μας χαρίσει ελπίδα. Ο ντελάλης της τελευταίας Κυριακής διαλαλούσε ακούραστα: «Μασκαράδες και πολίται, στις κολώνες να βρεθείτε!». Όπως καταλαβαίνετε, το κάλεσμα ήταν για τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, την Καθαρά Δευτέρα. Κι εμείς, εκτός του περιβόλου του Ολυμπιείου, καθώς είναι κλειστός πλέον από τα χρόνια του Μεσοπολέμου, με ή χωρίς ζουρνάδες και τύμπανα, ευχόμαστε από καρδιάς χαρούμενη Αποκριά και καλή Σαρακοστή... To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

via

«Ο Θαυματοποιός»

Υπόθεση: Ίσως στο Παρίσι του Μεσοπολέμου η τέχνη του Θαυματοποιού να μάγευε, οι εποχές αλλάζουν και μόνο οι ροκ σταρ κλέβουν πια την παράσταση. Έτσι, ο άνθρωπός μας, που εργάζεται ως Θαυματοποιός, ξεπέφτει να ασκεί την τέχνη του σε μπαρ, καφετέριες και πάρκα.

Η τύχη του όμως αλλάζει, όταν σ’ ένα χωριό της Σκοτίας, συναντά ένα αθώο κορίτσι, την Αλίκη, που πιστεύει πως τα κόλπα του είναι πραγματική μαγεία. Μαζί της πηγαίνει στο Εδιμβούργο, όπου εκείνη κρατά το σπίτι και εκείνος εργάζεται σ’ ένα μικρό θέατρο. Γοητευμένος από τον ενθουσιασμό της, την ανταμείβει με όλο και περισσότερα δώρα. Δεν μπορεί όμως να της χαλάσει το όνειρο και να της αποκαλύψει ότι η μαγεία του δεν υπάρχει…

Μια ταινία που βασίζεται σ’ ένα ανέκδοτο σενάριο του Ζακ Τατί, του σημαντικότερου κωμικού του κινηματογράφου στη Γηραιά Ήπειρο από την εμφάνιση του ομιλούντος έως σήμερα, το οποίο γράφτηκε το 1956 ως μια προσωπική επιστολή προς την αποξενωμένη, μεγαλύτερη κόρη του.

Σκηνοθεσία: Σιλβέν Σομέ.

Διακρίσεις:

Βραβείο Καλύτερου Κινούμενου Σχεδίου στα Ευρωπαϊκά Βραβεία 2010.

Υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα Κινούμενου Σχεδίου.

...

"Μπορεί πια να μην υπάρχουν μάγοι, υπάρχει όμως ακόμα μαγεία…

κι είναι η αληθινή αγάπη πέρα από τον θάνατο."