Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Θρησκεία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Θρησκεία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τετάρτη 3 Απριλίου 2019

OΣΙΑ ΜΗΤΕΡΑ ΜΑΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ (ΜΑΡΙΑ ΣΚΟΜΠΤΣΟΒΑ). ΜΙΑ ΔΙΑ ΧΡΙΣΤΟΝ ΣΑΛΗ ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ.

Image result for αγια ΜΑΡΙΑ ΣΚΟΜΠΤΣΟΒΑ
Η Μητέρα Μαρία Σκόμπτσοβα απεβίωσε την Μεγάλη Παρασκευή του έτους 1945, στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως τουRavensbrück, κοντά στο Βερολίνο. Το «έγκλημα» αυτής της Ορθόδοξης μοναχής και Ρωσίδας πρόσφυγος ήταν η προσπάθειά της να σώζει Εβραίους και άλλους που εδιώκοντο από τους Ναζί στην υιοθετημένη πόλη της, το Παρίσι, όπου το 1932 είχε ιδρύσει έναν οίκο φιλοξενίας. Η ακόλουθη μελέτη γράφτηκε το 1937 και ανακαλύφθηκε το 1996 από την ΕλένηKlepinin-Arjakovsky, στο αρχείο του S. B. Pilenko. Το Ρωσικό κείμενο δημοσιεύθηκε το καλοκαίρι του 1998 από το περιοδικό «ΒΕΣΤΝΙΚ» που έχει την έδρα του στο Παρίσι, Φύλλο Νο.176 (II-III 1997), σελ. 5-50, και είναι επίσης αναρτημένο στην ιστοσελίδα Άγιος Φιλάρετος της Μόσχας, στο: http://www.stphilaret.org/types.html
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΒΙΟΥ 
Όταν, την Μεγάλη Τεσσαρακοστή του 1932, ο Μητροπολίτης Ευλόγιος δέχθηκε τους μοναχικούς όρκους της Ελισαβέτας Σκόμπτσοβα στην εκκλησία του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι, πολλοί σκανδαλίσθηκαν. Στο κάτω-κάτω, αυτή η γυναίκα ήταν δύο φορές διαζευγμένη, είχε αποκτήσει ένα νόθο παιδί από άλλον άνδρα, είχε αριστερές πολιτικές συμπάθειες και γενικά, όπως και να το εξέταζε κανείς, ήταν μοναδική περίπτωση. Κατά την ομολογία της, έλαβε το όνομα Μαρία σε ανάμνηση της Αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας, μιας πόρνης που έγινε ερημίτισσα και άκρως ασκητική. Ως θρησκευόμενο πρόσωπο, η Μητέρα Μαρία συνέχισε να σκανδαλίζει, σαν γνήσια «δια Χριστόν Σαλή». Το «αγγελικό σχήμα» της ήταν συνήθως γεμάτο λεκέδες από τα λίπη της κουζίνας και τις μπογιές από το εργαστήρι της. Σύχναζε σε μπαράκια αργά την νύχτα. Φαινόταν να έχει ελάχιστη υπομονή με τις μακροσκελείς Ορθόδοξες λειτουργίες, και τις αυστηρές και συχνές νηστείες έμοιαζε να τις θεωρεί βαρύ φορτίο. Και – τι φρίκη! – κάπνιζε και δημοσίως, φορώντας το ράσο! 
Γόνος ευκατάστατης οικογένειας της καλής κοινωνίας το 1871 στη Λετονία, της είχε δοθεί το όνομα Ελισαβέτα Πιλένκο. Ο πατέρας της απεβίωσε όταν εκείνη ήταν στην εφηβεία, και έκτοτε ενστερνίστηκε τον αθεϊσμό. Το 1906 η μητέρα της πήρε την οικογένεια στην Αγία Πετρούπολη. Εκεί συνδέθηκε με ριζοσπαστικούς κύκλους διανοουμένων. Το 1910 παντρεύτηκε ένα Μπολσεβίκο ονόματι Ντιμίτρι Κουζμίν-Καράβιεφ. Κατά το διάστημα αυτό της ζωής της ασχολήθηκε ενεργά με τους λογοτεχνικούς κύκλους και έγραψε αρκετή ποίηση. Το πρώτο της βιβλίο, «Σκυθικά Θραύσματα», ήταν μια συλλογή ποιημάτων αυτής της περιόδου. Μέχρι να έρθει το 1913, ο γάμος της με τον Ντιμίτρι είχε τελειώσει. Μέσω της μελέτης της ανθρώπινης φύσης τού Ιησού, άρχισε να έλκεται πίσω στον Χριστιανισμό. Μετακόμισε – τώρα πλέον με την κόρη της την Γκαϊάνα – στον Νότο της Ρωσίας, όπου αυξήθηκε και η θρησκευτική της προσήλωση. Το 1918, μετά την Επανάσταση των Μπολσεβίκων, εξελέγη Αντιδήμαρχος της πόλεως Ανάπα στην Νότια Ρωσία. Όταν ο Λευκός Στρατός κατέλαβε την Ανάπα, ο Δήμαρχος έφυγε εσπευσμένα και εκείνη έγινε Δήμαρχος της πόλεως. Ο Λευκός Στρατός την δίκασε επειδή είχε υπάρξει Μπολσεβίκα. Όμως ο δικαστής ήταν ένας παλιός της καθηγητής, ο Δανιήλ Σκόμπτσοβ, και έτσι απαλλάχθηκε. Σύντομα οι δυο τους ερωτεύθηκαν και παντρεύτηκαν. Σύντομα όμως άρχισε πάλι να αλλάζει το πολιτικό ρεύμα. Για να αποφύγει τον κίνδυνο, η Ελισαβέτα, ο Δανιήλ, η Γκαϊάνα και η μητέρα της Ελισαβέτα, Σοφία, έφυγαν από την χώρα. Η Ελισαβέτα ήταν έγκυος στο δεύτερο παιδί της. Ταξίδεψαν πρώτα στην Γεωργία (όπου γεννήθηκε ο γιος της ο Γιούρι) και μετά στην Γιουγκοσλαβία (όπου γεννήθηκε η κόρη της Αναστασία). Τελικά έφθασαν στο Παρίσι το 1923. Σύντομα η Ελισαβέτα αφιερώθηκε σε θεολογικές σπουδές και κοινωνικά έργα. Το 1926, η Αναστασία πέθανε από γρίπη – γεγονός που ράγισε την καρδιά της οικογένειας. Την Γκαϊάνα την έστειλαν σε σχολείο του Βελγίου, εσώκλειστη. Σύντομα μετά, ο γάμος του Δανιήλ και της Ελισαβέτα άρχισε να διαλύεται. Ο Γιούρι κατέληξε να ζει με τον Δανιήλ, ενώ η Ελισαβέτα μετακόμισε στο κέντρο του Παρισιού, για να εργασθεί πιο άμεσα με εκείνους που είχαν περισσότερη ανάγκη. Ο επίσκοπός της την ενθάρρυνε να δώσει τους μοναχικούς όρκους για να γίνει μοναχή. Το 1932, με την έγκριση του Δανιήλ Σκόμπτσοβ, εγκρίθηκε η «Εκκλησιαστική Πράξη χωρισμού», και τελικά πήρε τους μοναχικούς όρκους. Το όνομα που πήρε στην κουρά της ήταν Μαρία. Αργότερα, έστειλαν τον π. Δημήτριο Κλεπίνιν να γίνει προϊστάμενος του ιδρύματος εκείνου. 
Στα γραπτά της η Μητέρα Μαρία εκφράζει εκείνο που προσπαθούσε να βιώσει. Έχοντας πάρει τους μοναχικούς όρκους – που τους θεωρούσε ένα μέσον για να προσηλωθεί αμετάκλητα στην κλήση της μέσα στην Εκκλησία – ενοικίασε ένα κτίριο που έγινε το μοναστήρι της, και καταφύγιο για τους απόβλητους της κοινωνίας. Ήταν ένας τόπος με πόρτα ανοιχτή για τους πρόσφυγες, τους ενδεείς και τους μοναχικούς. Σύντομα έγινε και κέντρο για πνευματική και θεολογική συζήτηση. Για την Μητέρα Μαρία, αυτά τα δυο στοιχεία – διακονία των φτωχών και θεολογία – πήγαιναν χέρι-χέρι. Ένας παρατηρητής είχε περιγράψει αυτό το «μοναστήρι» ως «ένα περίεργο πανδαιμόνιο: ‘…έχουμε νεαρά κορίτσια, τρελούς, εξόριστους, άνεργους εργάτες, και, αυτή τη στιγμή, την χορωδία της Ρωσικής Όπερας και την Γρηγοριανή χορωδία του Dom Malherbe, ενός ιεραποστολικού κέντρου, και τώρα, έχουμε και λειτουργίες μέρα-νύχτα στο παρεκκλήσι….’ Το Μοναστήρι φιλοξενούσε ομιλίες και συζητήσεις, με ομιλητές από το Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου. Οι πολύ έντονες πνευματικές πεποιθήσεις της Μητέρας Μαρίας δεν την εμπόδισαν να οργανώνει και σε μεγάλη κλίμακα. Ίδρυσε ένα σανατόριο για στερημένους ανθρώπους που υπέφεραν από φυματίωση, και υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την εκκίνηση της «Orthodox Action» (Ορθόδοξη Δράση), μια οργάνωση με πολλαπλές αγαθοεργίες. 
Image result for αγια ΜΑΡΙΑ ΣΚΟΜΠΤΣΟΒΑ
Όταν τα Γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν το Παρίσι, το μοναστήρι της Μητέρας Μαρίας έγινε καταφύγιο για διωχθέντες Εβραίους, μέχρι να βρεθούν διαδρομές διαφυγής για αυτούς. Σε όσους το ζητούσαν, τους προμήθευε με πλαστά πιστοποιητικά Βαπτίσεως. Οι Ναζί κάποτε ανακάλυψαν τι γινόταν. Η Μητέρα Μαρία, ο γιος της Γιούρι, ο προϊστάμενος Ιερέας του παρεκκλησίου και ο λαϊκός διαχειριστής τέθηκαν υπό κράτηση και τους έστειλαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μόνο ο λαϊκός επιβίωσε. Όσοι γνώρισαν την Μητέρα Μαρία στα στρατόπεδα ήσαν μάρτυρες του κουράγιου, της ελπίδας και της αισιοδοξίας που μετέδιδε στους άλλους, κάτω από τις χειρότερες δυνατόν συνθήκες. Η ημερομηνία και οι συνθήκες του θανάτου της δεν είναι βέβαιες. Υπάρχουν αναφορές πως το όνομά της εμφανίσθηκε σε κατάλογο εκείνων που οδηγήθηκαν στους θαλάμους αερίων την 31η Απριλίου 1945, και πως η ίδια είχε προσφερθεί να πάρει την θέση μιας νεαρής Πολωνής, όμως αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί πλήρως. 
Image result for αγια ΜΑΡΙΑ ΣΚΟΜΠΤΣΟΒΑ
Η Μαρία Σκόμπτσοβα ανήκει όντως σύμφωνα με την παράδοση σε εκείνους τους «δια Χριστόν Σαλούς», οι οποίοι καλούν την Εκκλησία να στραφεί προς την πραγματική Της αποστολή, οι οποίοι απογυμνώνουν όλες τις παραισθήσεις και πλάνες, οι οποίοι αποτελούν ένδειξη αντίφασης σε ό,τι αποκαλείται ανθρώπινη σύνεση και ανθρώπινη «ευπρέπεια». Μας προκαλεί, μέσα στην αδιαφορία μας και την ατομική μας ευχαρίστηση, στα ημίμετρά μας και την στείρα ευσέβεια. Σφυροκοπά με βαρειά την -δυστυχώς επικρατούσα- αναζήτηση προσωπικής εκπλήρωσης, αρμονίας, ειρήνης και ικανοποίησης μέσα από την θρησκεία. Αλλά δεν θα ήταν Ορθόδοξη, αν ο θάνατος και το μαρτύριο είχαν τον τελευταίο λόγο˙ διότι, επειδή ακριβώς κατέβηκε στην Κόλαση και άφησε τον Εαυτό της να χαθεί ανάμεσα στους άθεους, η Ζωή νίκησε το κράτος του θανάτου. Όπου εισήλθε η Ζωή, εκεί δεν μπορεί πλέον να εισέλθει ο θάνατος. Μέσα από Τάφο ακτινοβολεί η δόξα της Αναστάσεως. 

Η Αγιότητα της Μητέρας Μαρία αναγνωρίστηκε με πράξη της Αγίας Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου την 16η Ιανουαρίου 2004. Η αγιοκατάταξη της Μητέρας Μαρία, μαζί με τον π. Δημήτριο, τον Γιούρι και τον Ηλία Φονταμίνσκυ τελέσθηκε στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Αλεξάνδρου Νέβσκυ στο Παρίσι την 1 και 2 Μαίου 2004. Εορτάζεται η μνήμη τους την 20η Ιουλίου. 

«Ανοίξτε τις πόρτες σας στους αστέγους κλέφτες, καταστρέψτε κάθε άνεση, ακόμη και την μοναχική άνεση»

Ποιητικά αποφθέγματα της Οσίας Μαρίας Σκομπτσόβα (+1945)
«Σταμάτα να ψέλνεις και να τραγουδάς και να μουρ­μουρίζεις
πάνω απ’ τις χάντρες του κομποσχοινιού σου!

Ποιόν λατρεύεις σ’ αυτή τη μοναχική σκοτεινή γωνιά της πολυτελούς εκκλησίας ( και της ψυχής σου)
με τις πόρτες όλες κλειστές;

Άνοιξε τα μάτια σου
και δες πως ο Θεός σου
δεν βρίσκεται μπροστά σου!
[ …;]
Βγές από τους στοχασμούς σου
και βάλε στην άκρη
τα λουλούδια καί το λιβάνι σου!

Τι πειράζει αν τα ρούχα σου κουρελιαστούν και λερωθούν;
(και η ψυχή σου)

Συνάντησέ Τον και στάσου πλάι Του στη σκληρή δου­λειά με τον Ιδρώτα του προσώπου σου ( και της ψυχής σου)


[ …;]Ανοίξτε τις πόρτες σας στους αστέγους κλέφτες, αφήστε τον έξω κόσμο να περάσει και να γκρεμίσει το υπέροχο λειτουργικό σας σύστημα, ταπεινώστε τον εαυτό σας, αδειάστε τον, κάντε τον εαυτό σας ασήμαντο. Όσο κι αν το κάνετε αυτό, μπορεί νομίζε­τε, η κένωση του εαυτού σας να συγκριθεί με αυτή του Χριστού; Δεχτείτε τον όρκο της πενίας σε όλη του τη συντριπτική αυστηρότητα: καταστρέψτε κάθε άνεση, ακόμη και την μοναχική άνεση […].

Εξ άλλου, ο μοναχός είναι η κοπριά στη γλάστρα του Παραδείσου.»

Οι συνθήκες σήμερα γκρεμίζουν στις καρδιές μας ό,τι είναι σταθερό, ώριμο, φωτοστεφανωμένο από τους αιώνες και κρατημένο με ευλάβεια μέσα μας.

«Οι μοναχές διακρίνονται από μεγάλη προσωπική ευσέβεια και η κάθε μοναχή προσπαθεί να βρει το Θεό, ίσως ακόμη και την αγιότητα. Αλλά ως αυθεντικοί οργανισμοί, ως ολότητες…είναι απλώς ανύπαρκτες. Η σημασία αυτών των παραμεθόριων μονών είναι αναμφισβήτητη: διασφαλίζουν ηθικές αρχές, συντηρούν τη μεγάλη κληρονομιά του παρελθόντος, το πολύτιμο θησαυροφυλάκιο της τελετουργικής μεγαλοπρέπειας και της παράδοσης…χαρακτηρίζονται ως μονές «αστικές»: κανείς εκεί μέσα δεν έχει ιδέα για το ότι ο κόσμος καίγεται. Δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον για τη μοίρα του κόσμου…Χρειάζεται ένας νέος τύπος μοναχισμού…ένας δρόμος ούτε εσωστρεφής, ούτε ασφαλής…μακριά από συνθήκες «άνεσης και ζεστασιάς».

«Στις περισσότερες περιπτώσεις ο όρκος της αγνότητας…φέρνει στη μοναχική ζωή ανθρώπους που δεν έχουν δική τους οικογένεια, που δεν έχουν χτίσει προσωπική ζωή και που δεν έχουν αντιληφθεί σε ποιο βαθμό η απόλυτη ανεξαρτησία της προσωπικής ζωής είναι εντελώς ασύμβατη με το εσχατολογικό πνεύμα του μοναχισμού…

Η ανάγκη να χτίσεις μια οικογένεια…είναι ανάγκη να χτίσεις μια φωλιά, να οργανώσεις και να σχηματίσεις μια προσωπική ζωή…Ένα εξαιρετικά περίεργο φαινόμενο έχει επιτελεστεί και οι θεμελιώδεις αξίες της μοναχικής ζωής έχουν σταδιακά αλλάξει…».

«Ανοίξτε τις πόρτες σας στους άστεγους κλέφτες, αφήστε τον έξω κόσμο να περάσει και να γκρεμίσει το υπέροχο λειτουργικό σας σύστημα, ταπεινώστε τον εαυτό σας. 

‘Όσο κι αν το κάνετε αυτό, μπορείτε, νομίζετε, η κένωση του εαυτού σας να συγκριθεί με αυτή του Χριστού; Δεχτείτε τον όρκο της πενίας σε όλη του τη συντριπτική αυστηρότητα: καταστρέψτε κάθε άνεση, ακόμη και μοναχική άνεση…Οι συνθήκες σήμερα γκρεμίζουν στις καρδιές μας ό,τι είναι σταθερό, ώριμο, φωτοστεφανωμένο από τους αιώνες και κρατημένο με ευλάβεια μέσα μας. Μας βοηθούν πραγματικά (είναι πλεονέκτημα να ζεις ανάμεσα σε ερείπια) μας εξωθούν να δεχτούμε τον όρκο της πενίας, να μην αναζητάμε κανόνες, αλλά αντίθετα να επιζητούμε την αναρχία των δια Χριστόν σαλών, μη ζητώντας το μοναχικό εγκλεισμό, αλλά την απόλυτη απουσία και του πιο ανεπαίσθητου εμπόδιου που μπορεί να χωρίσει την καρδιά από τον κόσμο και τις πληγές του»[1].

[1] (Παρουσίαση του βιβλίου του Σεργκέι Χάκελ: Μαρία Σκομπτσόβα, μια «δια Χριστόν σαλή» στους μοντέρνους καιρούς. εκδ. ΑΚΡΙΤΑΣ. Μετάφρ. Νίκη Ι. Τσιρώνη).

Μία αγία με ολόκληρη ζωή «αντισυμβατικής αγιότητας» και ολοκαυτώματος για τον αδελφό σε κάθε επίπεδο…

“Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι κάθε Χριστιανός καλείται να προσφέρει κοινωνική εργασία[….]Καλείται να οργανώσει την προσωπική ζωή των εργαζομένων, να προσφέρει στους ηλικιωμένους, να χτίσει νοσοκομεία, να ενδιαφερθεί για τα παιδιά, να πολεμήσει την εκμετάλλευση, την αδικία, την ανάγκη και την ανομία[…]. Οι ασκητικοί κανόνες είναι απλοί από αυτήν την άποψη, δεν επιτρέπουν παρεκβάσεις[…]για μυστικιστικές πτήσεις, συχνά περιορίζονται σε απλούς καθημερινούς στόχους και ευθύνες.(1939, Pravoslavnoe Delo, σσ.37-38).

Η Μητέρα Μαρία είχε την δική της Λειτουργία «πέρα από τα σύνορα του ναού «μια Λειτουργία που προεκτεινόταν από την εκκλησία στον κόσμο». Εκείνοι που σχολίαζαν την απουσία της από τις ακολουθίες δε λάμβαναν υπόψη τους την επιμονή της στην ρήση:

«μέσα στην βαρετή, εργάσιμη ημέρα και τους , κάποιες φορές, κοινότοπους , ασκητικούς κανόνες που αφορούν στην συμπεριφορά μας απέναντι στις υλικές ανάγκες του πλησίον μας υπάρχει επίσης η εγγύηση της πιθανής κοινωνίας μας με τον Θεό.»

Η «ευσέβεια» μπορούσε να εξοργίσει και να θλίψει βαθειά την Μητέρα Μαρία. Όταν έμαθε ότι η Μητέρα Ευδοκία, μάζευε χρήματα στην εκκλησία για να αγοραστούν λειτουργικά βιβλία, θύμωσε πολύ. Ήταν δικαιολογημένη μια τέτοια δαπάνη σε εποχή ανεργίας και δυστυχίας; «Αυτό που με θλίβει περισσότερο από όλα είναι ότι ακόμη και με τους κοντινούς μου ανθρώπους αισθάνομαι να μας χωρίζει ένα τείχος , ακόμη και στα πιο στοιχειώδη πράγματα» έγραφε στο σημειωματάριο της. «Ευσέβεια, ευσέβεια, ευσέβεια, αλλά που η αγάπη που μετακινεί όρη; Όσο προχωρώ τόσο περισσότερο δέχομαι μέσα μου ότι αυτό είναι το μέτρο όλων των πραγμάτων. Όλα τα υπόλοιπα δεν είναι παρά κάποια υποχρεωτική εξωτερική πειθαρχία»

Οι δια Χριστόν σαλοί ήταν οι άγιοι της ελευθερίας

Οι δια Χριστόν σαλοί ήταν οι άγιοι της ελευθερίας. Η ελευθερία μας καλεί, ενάντια σ’ όλο τον κόσμο, ενάντια όχι μόνο στους ειδωλολάτρες, αλλά και σε πολλούς που αρέσκονται να λέγονται Χριστιανοί, να αναλάβουμε το έργο της Εκκλησίας σ’ αυτό το δρόμο ο οποίος είναι και ο πιο δύσκολος. Και θα γίνουμε σαλοί δια Χριστόν, γιατί γνωρίζουμε όχι μόνο τη δυσκολία αυτού του δρόμου, αλλά και την απέραντη ευτυχία του να νιώθουμε το χέρι του Θεού σε ό,τι κάνουμε.

Υπάρχουν δύο τρόποι για να ζήσεις

Εντελώς νόμιμα και αξιοπρεπώς μπορείς να περπατάς πάνω στη γη: να μετράς, να ζυγίζεις και να προγραμματίζεις για το μέλλον. Aλλά είναι εξίσου δυνατό να περπατάς επί των υδάτων. Τότε είναι αδύνατο να μετράς και να προγραμματίζεις το μέλλον. Το μόνο πράγμα που είναι απαραίτητο είναι να πιστεύεις διαρκώς. Μια στιγμή ολιγοπιστίας κι αρχίζεις να βυθίζεσαι.

Θυμίαμα εύοσμο - Aγία Μαρία Σκομπτσόβα:η μετουσίωση της αγάπης
Tην τελευταία μέρα του Mαρτίου του 1944, μια μικρή στήλη καπνού από την κατάμαυρη καμινάδα του στρατοπέδου του Pάβεσμπουργκ, ανεβαίνει ελεύθερη στον ουρανό μαζί με άλλες πολλές, εκείνη η πρώτη, η σταθερά γοργή, ήταν της Mητέρας Mαρίας Σκομπτσόβα. «Θυμίαμα εύοσμο», περνάει στη δοξασμένη αιωνιότητα.

Πριν την αγιοποίησή της είχε γίνει πόλος έλξης των πάσης ανάγκης και φροντίδας Pώσων εμιγκρέδων, και όχι μόνο, στο προπολεμικό Παρίσι. H Rue de la Lurmel, στο κέντρο του Παρισιού, γίνεται ο δρόμος της αγάπης για τον άνθρωπο, το καταφύγιο των πεινασμένων, των αστέγων, για πολλά χρόνια, μέχρι τα μέσα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Mένει ανεξίτηλη η προσωπικότητά της Aγίας σε όσους μελετούν το συναξάρι της και γίνεται παράδειγμα προς μίμηση στους δικούς μας καιρούς, από τους οποίους απουσιάζει παγερά η αγάπη, το τεράστιο έργο που έκανε με λίγα ψίχουλα, αλλά λαχτάρα και πόθο για τον συνάνθρωπο πάσης ηλικίας, φύλου και θρησκεύματος. 

Σήμερα, το σκηνικό μεταφέρεται στη πόλη Βικτώρια του Kαναδά. Σε ένα πάρκο μεγάλο, στην πλευρά που βλέπει στον κεντρικό δρόμο, βλέπουμε φουριόζο τον διάκονο Kέιβιν να αρπάζει μια μεγάλη σακούλα γεμάτη σάντουιτς από το αυτοκίνητο και να τα φέρνει κοντά στα άλλα αντικείμενα, στη ρίζα ενός μεγάλου δέντρου. Κάποιοι άλλοι κουβαλούν το μεγάλο τραπέζι και άλλοι δύο τοποθετούν όλες τις προμήθειες με γρήγορες κινήσεις επάνω. Φρέσκα φρούτα κομμένα και ολόκληρα κομμάτια σοκολάτας, χυμοί φρούτων διάφοροι.

«Δεν προλαβαίνουμε να τα τοποθετήσουμε όλα, γιατί άνθρωποι μαζεύονται, τρέχοντας από όλα τα σημεία του πάρκου», λέει ο διάκος.

«Bλέπω τον Άντονι, που με χαιρετάει από την απέναντι πλευρά του πάρκου. Mόλις έχει βγει από το σταθμό του τρένου, έρχεται κατ’ ευθείαν στο τραπέζι. Πιο πέρα λίγο, ο Nτόναλντ, αδύνατος, καθαρός, πάντα ευγενικός, όποτε μας συναντά, θέλει να μας χαιρετά διά χειραψίας, θα έρθουν και άλλοι πολλοί ακόμα», μας λέει με χαρά ο Kέιβιν.

Δυο-τρεις άλλοι, κοντά στο φορτηγάκι του εφοδιασμού, ετοιμάζουν επιπλέον σάντουιτς με φυστικοβούτυρο, άλλοι δύο τα βάζουν σε τσάντες. Ήδη οι πρώτες δέκα τσάντες εξαφανίστηκαν.

«Mόλις πάρουν και την καθιερωμένη σούπα θα σκορπίσουν μέσα και έξω από το πάρκο», λέει η Aνίτα, εθελόντρια, πρώην άστεγη.

«Πάντα ζητούν μια επιπλέον τσάντα για κάποιον φίλο» λέει ο Θωμάς, ο οδηγός του μικρού φορτηγού.

H μαμά Nτι δεν έχει έρθει ακόμα. Δεν έρχεται κάθε Σάββατο. Δεν ξέρω τίποτα γι’ αυτήν. Tην έχω δει μόνο μία φορά. Mια γυναίκα γύρω στα πενήντα, με πολύ ψιλή και σιγανή φωνή, που πρέπει να βάλεις το αυτί σου στο στόμα της, για να την ακούσεις. Tα μαλλιά της δεν είναι γκρίζα και είναι μάλλον αδύνατη. Έχασε το μοναδικό περιουσιακό της στοιχείο, το σπίτι της, γιατί το πήραν οι τράπεζες από τα χρέη του γιου της, που επιπόλαια χρησιμοποιούσε τις πιστωτικές του κάρτες και τώρα δουλεύει σε πλοία, χαμένος για χρόνια. Aναφέρεται σε αυτήν, ο διάκος και δείχνει να ανησυχεί πραγματικά.

Πάει μισός χρόνος από τότε που άρχισαν τα σαββατιάτικα σάντουιτς. Ένας φούρνος τούς δίνει τα ξερά του ψωμιά και εκείνοι τα ψήνουν και τα χρησιμοποιούν ανάλογα.

Kάθε Παρασκευή βράδυ συγκεντρώνονται όλα στο Kέντρο «Aγία Mαρία Σκομπτσόβα». Tο απόγευμα του Σαββάτου συναντιούνται στο «Δέντρο», στο Xάρι Γκριν, στη Bικτώρια , στη Bρεττανική Kολούμπια.

Tρεις άνθρωποι επινόησαν τα σάντουιτς και ένας από αυτούς, ο ιερέας Iωάννης Hainsworth, ο διάκος Kέιβιν Mίλλερ και ο Έντουαρντ.

O Έντουαρντ ζούσε στους δρόμους χρόνια, ναρκομανής, άστεγος, πριν καθαριστεί και βρεί το Θεό, πάνε τώρα από τότε επτά χρόνια. Όταν ένα ρωμαιοκαθολικό βιβλιοπωλείο του έκανε πίστωση, με ανταλλαγή την επισκευή ενός κομπιούτερ, αυτός διάλεξε να διαβάσει την Oρθόδοξη Aγία Γραφή. «Έχει πιο πολλά βιβλία απ’ όσα έχω ποτέ δει», είπε αστειευόμενος. Tα περιεχόμενα τον γοήτευσαν. Mέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων άρχισε αλληλογραφία με δύο ορθόδοξους ιερείς, που τον συμβούλεψαν να έρθει σε επαφή με τον τοπικό ιερέα, τον π. Iωάννη.

Συναντήθηκαν οι δυο τους για καφέ και μίλησαν. O Έντουαρντ συνάντησε τον διάκονο Kέιβιν και οι τρεις μαζί κουβέντιασαν πολλές-πολλές φορές. Kάποια στιγμή βαπτίστηκε ο Έντουαρντ και μπήκε πλέον στην Oρθόδοξη πίστη. O π. Iωάννης και ο Eδουάρδος έχουν ένα βαθύ ενδιαφέρον για την κοινωνία των πτωχών και των αστέγων.

«Πάντα ήθελα να κάνω κάτι για τους δρόμους», εξηγεί ο π. Iωάννης: «Όλα άρχισαν το 2003. Ήταν τότε που έβαλα όλες μου τις δυνάμεις για την ενορία». Δεν είχε αναφέρει ότι είχε ιδρύσει μια νέα ενορία, των Aγίων Πάντων, το 2002, οργανωμένη ιεραποστολή στο Πανεπιστήμιο και δημιουργία μιας κατασκήνωσης νέων. «Πάντα στο νου μου ήταν να αρχίσω να γεμίζω τσάντες με πράγματα για τους αστέγους. Kαι έτσι, μετά τη λειτουργία, την ημέρα της γιορτής του Aγίου Nικολάου, ξεκινήσαμε δειλά -δειλά».

O Έντουαρντ ήξερε τους δρόμους. Aυτός οδηγούσε και βρήκαμε ανθρώπους, μίλησαν και επιστρατεύθηκαν οικειοθελώς.

«Kαι να! Mια μέρα, το βιβλίο της αγίας Mαρίας Σκομπτσόβα και του «Σπιτιού φιλοξενίας», που είχε ιδρύσει το 1932, έρχεται να μας επιβεβαιώσει τα σχέδια που είχαμε στο νου. Προσευχηθήκαμε σε αυτήν, πριν πάρουμε την τελική απόφαση να βγούμε στο δρόμο. Θαύματα απανωτά άνοιξαν το δρόμο γι’ αυτήν τη δραστηριότητα. Bρέθηκε ένας διώροφος σταύλος για τη λειτουργία του οποίου βοήθησαν πολλοί. Πράγματι, λειτούργησε ως τόπος συνάντησης, επαφής και προετοιμασίας των γευμάτων και των βοηθημάτων».

O π. Iωάννης διάβασε, όταν βρισκόταν στη Σκωτία, ένα βιβλίο της αγίας Mαρίας Σκομπτσόβα, με τίτλο: «Bασικά κείμενα». O διάκονος Kέιβιν τη συνάντησε στο παιδικό βιβλίο του Tζιμ Φόρεστ: «Σιωπηλή σαν πέτρα: Mητέρα Mαρία». Tο αγόρασε και το διάβαζε επί ένα χρόνο στα δύο του παιδιά. 

H Mητέρα Mαρία έγραφε: «H αγάπη είναι ένα πολύ επικίνδυνο πράγμα: Kάποιες φορές πρέπει να πέφτει στα πιο χαμηλά επίπεδα του ανθρώπινου πνευματικού επιπέδου, πρέπει να εκτίθεται στην ασκήμια, στη βία, στη δυσαρμονία».

O ένας τη συνέστησε στον άλλο και έτσι οι άνθρωποι που έρχονταν τακτικά σε όλες τις συνάξεις και τα γεύματα έμαθαν για αυτήν, την αγάπησαν τόσο, που ένοιωθαν πως ήταν κοντά τους. Tα σαββατιάτικα σάντουιτς είναι το πρώτο βήμα, το επόμενο, εκτός από τα καθημερινά γεύματα, το ξέρει ο Θεός και η Aγία, που μεσιτεύει για μας». Aυτά είπε ο π. Iωάννης, με πλήρη συναίσθηση των υποχρεώσεων του απέναντι στον ολοένα αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων, που χορταίνουν την πείνα του σώματος και της ψυχής μέσα από τον ιερό σκοπό που έβαλαν οι άνθρωποι αυτοί, ακολουθώντας τα χνάρια μιας μπροστάρισας γυναίκας, η οποία αφού πρώτα έλεγξε το καθεστώς της χώρας της, ξενιτεύτηκε και ρίχτηκε στην ανάπαυση του συνανθρώπου, μέχρι την ημέρα που οι φλόγες της αφιλίας και του μίσους την έστειλαν στον Oυράνιο Πατέρα μας, ως θυμίαμα εύοσμο εις τους αιώνες...

Στάση ζωής σε μια μόνιμη Σταυροαναστάσιμη πορεία.





Τρίτη 19 Μαρτίου 2019

«Δός μοι τούτον τον ξένον»…

«Δός μοι τούτον τον ξένον»

Ανάμεσα στα λιγότερο γνωστά ακούσματα της Μεγάλης Εβδομάδας είναι και το βαθυστόχαστο όσο και πολύ συγκινητικό μελοποίημα με το όνομα «Δός μοι τούτον τον ξένον» ή και «Τον Ήλιον Κρύψαντα» (από την εναρκτήρια φράσι της σύνθεσης).

Το ποίημα αυτό που έχει ως θέμα την Αποκαθήλωση και την Ταφή του Αγίου Σώματος του Ιησού από τον Ιωσήφ τον από Αριμαθαίας, έχει συνθέσει και μελοποιήσει σε πρώτη φάσι ο Γεώργιος Ακροπολίτης, λόγιος του 13ου αι.. Στην ελληνορθόδοξη μεταγενέστερη εκκλησιαστική παράδοση ψάλλεται κατά την διάρκεια της Περιφοράς του Επιταφίου την Μεγάλη Παρασκευή (συνήθως στα Μοναστήρια) και έχει παραδοθή με τον τίτλο «Carmen in magnum sabbatum – Στιχηρὸν ψαλλόμενον τῷ ἁγίῳ καὶ μεγάλῳ σαββάτῳ».


Το κείμενο όμως απο το οποίο ο Γεώργιος Ακροπολίτης πήρε το υλικό του είναι πολύ παλαιότερο. Πρόκειται για την συγκλονιστική Ομιλία του Επιφανίου Σαλαμίνος/Κύπρου (4ος – 5ος αι.) με τον τίτλο , «Τοῦ ἐν ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Ἐπιφανίου ἐπισκόπου Κύπρου λόγος εἰς τὴν θεόσωμον ταφὴν τοῦ Κυρίου καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ εἰς τὸν Ἰωσὴφ τὸν ἀπὸ Ἀριμαθαίας…». Ο Άγιος Επιφάνιος, Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, στον λόγο του αυτόν, σε ένα εκτεταμένο απόσπασμα, χρησιμοποιεί και επαναλαμβάνει με τρόπο υποβλητικό την φράση: «δος μοι τούτον τον ξένον».

Τὸν ἥλιον κρύψαντα

Τὸν ἥλιον κρύψαντα τὰς ἰδίας ἀκτίνας,
καὶ τὸ καταπέτασμα τοῦ ναοῦ διαρραγέν, τῷ τοῦ Σωτῆρος θανάτῳ,
ὁ Ἰωσὴφ θεασάμενος, προσῆλθε τῷ Πιλάτῳ καὶ καθικετεύει λέγων· 

δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, τὸν ἐκ βρέφους ὡς ξένον ξενωθέντα ἐν κόσμῳ·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὃν ὁμόφυλοι μισοῦντες θανατοῦσιν ὡς ξένον·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὃν ξενίζομαι βλέπειν τοῦ θανάτου τὸ ξένον·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὅστις οἶδεν ξενίζειν τοὺς πτωχούς τε καὶ ξένους·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὃν Ἑβραῖοι τῷ φθόνῳ ἀπεξένωσαν κόσμῳ·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ἵνα κρύψω ἐν τάφῳ, ὃς ὡς ξένος οὐκ ἔχει τὴν κεφαλὴν ποῦ κλῖναι·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὃν ἡ Μήτηρ καθορῶσα νεκρωθέντα ἐβόα·
Ὦ Υἱὲ καὶ Θεέ μου, εἰ καὶ τὰ σπλάγχνα τιτρώσκομαι,
καὶ καρδίαν σπαράττομαι, νεκρόν σε καθορῶσα,
ἀλλὰ τῇ σῇ ἀναστάσει θαρροῦσα μεγαλύνω. 


Καὶ τούτοις τοίνυν τοῖς λόγοις δυσωπῶν τὸν Πιλᾶτον

ὁ εὐσχήμων λαμβάνει τοῦ Σωτῆρος τὸ σῶμα,
ὃ καὶ φόβῳ ἐν σινδόνι ἐνειλήσας καὶ σμύρνῃ, κατέθετο ἐν τάφῳ
τὸν παρέχοντα πᾶσι ζωὴν αἰώνιον καὶ τὸ μέγα ἔλεος.

Μεταγραφή στην νεοελληνική

Τον ήλιο που έκρυψε τις ίδιες του τις ακτίνες

και το καταπέτασμα του ναού που διερράγη, λόγω του θανάτου του Σωτήρος,

ο Ιωσήφ όταν (τα) είδε, προσήλθε στον Πιλάτο και θερμά ικετεύει λέγοντας:

Δώσε μου τούτο τον ξένο, που από βρέφος σαν ξένος φιλοξενήθηκε στον κόσμο.


Δώσε μου τούτο τον ξένο, που οι ομόφυλοι από μίσος τον θανατώνουν σαν ξένο.

Δώσε μου τούτο τον ξένο, που παραξενεύομαι να βλέπω του θανάτου το (παρά)ξενο.

Δώσε μου τούτο τον ξένο, που ήξερε να φιλοξενεί τους πτωχούς και τους ξένους.

Δώσε μου τούτο τον ξένο, που οι Εβραίοι από φθόνο τον απεξένωσαν από τον κόσμο.

Δώσε μου τούτο τον ξένο, για να κρύψω σε τάφο, που σαν ξένος δεν είχε που να γείρει το κεφάλι.

Δώσε μου τούτο τον ξένο, που βλέποντάς τον νεκρό η Μητέρα φώναζε:

Ω, Υιέ μου και Θεέ μου, αν και στα σπλάχνα πληγώνομαι

και στην καρδιά σπαράζω που σε βλέπω νεκρό,

αλλά αναθαρρώντας από την ανάστασή σου, δοξάζω.

Και με τούτα τα λόγια ικετεύοντας τον Πιλάτο

ο άρχοντας λαμβάνει του Σωτήρος το σώμα,

που και με φόβο το τύλιξε σε σεντόνι και σε σμύρνα και το έβαλε σε τάφο,

αυτόν που παρέχει σε όλους ζωή αιώνια και το μεγάλο έλεος.

…Και σε έμμετρη μεταγραφή…

Τον ήλιο που σκοτίστηκε, τις πέτρες που ραγίσαν,
όταν επάνω στο Σταυρό τα θεία μάτια κλείσαν
ο Ιωσήφ κοιτάζοντας με θαυμασμό και δέος
μπρός στον Πιλάτο έρχεται για το ύστατο το χρέος.

«Σε ικετεύω -του μιλάει- δός μου τούτον τον ξένο
δός μου ετούτον τον νεκρό που βλέπω σταυρωμένο
σαν ξένο βρέφος οι άνθρωποι στον κόσμο τον δεχτήκαν
σαν ξένο τον θανάτωσαν, γιατί τον εμισήσαν.
Τον θάνατο όταν εννοώ, τρέμω κι άναυδος μένω·
σε ικετεύω, Άρχοντα, δός μου τούτον τον ξένο.
Εκείνον που ευεργέτησε τον κάθε πονεμένο,
Εκείνον που αγκάλιασε κάθε φτωχό και ξένο.
Δεν είχε τόπο εδώ στη γη την κεφαλή να γείρει
κι οι Εβραίοι του έδωσαν να πιει του Πάθους το ποτήρι.
Γι΄ αυτό ζητώ το σώμα Του, το ταλαιπωρημένο
για να το θάψω, Άρχοντα, δός μου τούτον τον Ξένο.»

Το απόσπασμα του Αγίου Επιφανίου 

[00132]

Ὀψίας γενομένης·

ἦν γὰρ λοιπὸν δύσας ἐν ᾅδῃ ὁ τῆς δικαιοσύνης ἥλιος.


∆ιὸ ἦλθεν ἄνθρωπος πλούσιος τοὔνομα Ἰωσὴφ ἀπὸ Ἀριμαθαίας, ὃς ἦν κρυβόμενος, διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων.

Ἦλθε δὲ καὶ Νικόδημος, ὁ ἐλθὼν πρὸς τὸν Ἰησοῦν νυκτός.

Μυστήριον μυστηρίων ἀπόκρυφον.

∆ύο κρυπτοὶ μαθηταὶ κατακρύψαι Ἰησοῦν ἐν τάφῳ ἔρχονται, τὸ κρυπτὸν ἐν τῷ ᾅδῃμυστήριον τοῦ κρυπτοῦ Θεοῦ ἐν σαρκὶ διὰ τῆς ἰδίας κρύψεως διδάσκοντες.

Ἕτερος δὲ τὸν ἕτερον ὑπερβάλλων τῇ πρὸς Χριστὸν διαθέσει.

Ὁ μὲν γὰρ Νικόδημος ἐν τῇ σμύρνῃ, καὶ ἐν τῇ ἀλόῃ μεγαλόψυχος·

ὁ δὲ Ἰωσὴφ ἐν τῇ πρὸς Πιλᾶτον τόλμῃ καὶ παῤῥησίᾳ ἀξιέπαινος.

Οὗτος γὰρ πάντα φόβον ἀποῤῥιψάμενος, τολμήσας εἰσῆλθε πρὸς Πιλᾶτον, αἰτούμενος τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ·

(…)

Καὶ οὕτως·

∆ός μοι νεκρὸν πρὸς ταφήν·

τὸ σῶμα ἐκείνου τοῦ παρὰ σοῦ κατακριθέντος Ἰησοῦ τοῦ Ναζαρινοῦ,

Ἰησοῦ τοῦ πτωχοῦ, Ἰησοῦ τοῦ ἀοίκου,

Ἰησοῦ τοῦ κρεμαμένου, τοῦ γυμνοῦ, τοῦ εὐτελοῦς,

Ἰησοῦ τοῦ τέκτονος υἱοῦ, Ἰησοῦ τοῦ δεσμίου, τοῦ αἰθρίου,

τοῦ ξένου, καὶ ἐπὶ ξενίᾳ ἀγνωρίστου,

τοῦ εὐκαταφρονήτου , καὶ ἐπὶ πᾶσι κρεμαμένου.

∆ός μοι τοῦτον τὸν ξένον·

Τι γάρ σε ὠφελεῖ τὸ σῶμα τούτου τοῦ ξένου;

∆ός μοι τοῦτον τὸν ξένον·



ἐκ μακρᾶς γὰρ ἦλθεν ὧδε τῆς χώρας, ἵνα

σώσῃ τὸν ξένον·

κατῆλθε γὰρ εἰς τὴν σκοτεινὴν ἀνενέγκαι τὸν ξένον.

∆ός μοι τοῦτον τὸν ξένον·

αὐτὸς γὰρ καὶ μόνος ὑπάρχει ξένος.

∆ός μοι τοῦτον τὸν ξένον, οὗτινος τὴν χώραν ἀγνοοῦμεν οἱ ξένοι.

∆ός μοι τοῦτον τὸν ξένον, οὗτινος τὸν πατέρα ἀγνοοῦμεν οἱ ξένοι.

∆ός μοι τοῦτον τὸν ξένον,

οὗτινος τὸν τόπον καὶ τὸν τόκον, καὶ τὸν τρόπον ἀγνοοῦμεν οἱ ξένοι.

Δός μοι τοῦτον τὸν ξένον,

τὸν ξένην ζωὴν καὶ βίον ζήσαντα ἐπὶ ξένα.

∆ός μοι τοῦτον τὸν Ναζωραῖον ξένον [οὗ τὸν τόκον καὶ τὸν τρόπον ἀγνοοῦμεν οἱ ξένοι.



∆ός μοι τοῦτον τὸν ἑκούσιον ξένον], τὸν μὴ ἔχοντα ὧδε ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ.

∆ός μοι τοῦτον τὸν ξένον,

τὸν ὡς ξένον ἐπὶ ξένης ἄοικον,

ἐπὶ φάτνης τεχθέντα.

∆ός μοι τοῦτον τὸν

ξένον, τὸν ἐξ αὐτῆς τῆς φάτνης ὡς ξένον ἐξ Ἡρώδου φυγόντα.

∆ός μοι τοῦτον τὸν ξένον,

τὸν ἐξ αὐτῶν τῶν σπαργάνων ἐν Αἰγύπτῳ ξενωθέντα,

οὐ πόλιν ἔχοντα, οὐ κώμην, οὐκ οἶκον, οὐ μονὴν, οὐ συγγενῆ·

ἐπ’ ἀλλοδαπῆς δὲ χώρας τυγχάνει οὗτος ὁ ξένος.

∆ός μοι , ὦ ἡγεμὼν, τοῦτον τὸν ἐπὶ ξύλου γυμνόν·



Σκεπάσω τὸν τῆς ἐμῆς φύσεως σκεπάσαντα γύμνωσιν.

∆ός μοι τοῦτον τὸν νεκρὸν ὁμοῦ καὶ Θεόν·

Σκεπάσω τὸν τὰς ἐμὰς ἀνομίας καλύψαντα.

(…)

Ὑπὲρ νεκροῦ ὦ ἡγεμὼν, δυσωπῶ, τοῦ ἐπὶ ξύλου κρεμαμένου ἀοίκου.

Οὐ γὰρ πάρεστι τούτῳ οὐ πατὴρ ἐπὶ γῆς, οὐ φίλος, οὐ μαθητὴς,

οὐ συγγενὴς, οὐκ ἐνταφιαστής·

ἀλλ’ αὐτὸς μόνος τοῦ μόνου μονογενὴς,

ἐν κόσμῳ Θεὸς, καὶ ἄλλος οὐδείς

(…)

Επιφάνιος, Αρχιεπίσκοπος Κύπρου


( MIGNE, Documenta Catholica Omnia, Epiphanius Salaminis Episcopus – Homilia in divini corporis sepulturam)

Δευτέρα 18 Μαρτίου 2019

H ζωή του Ιησού μέσα από τα χέρια των ζωγράφων: 32 πίνακες (+δραστηριότητες)


Ο Ιησούς είναι μαζί με την Παναγία το πρόσωπο που προσεγγίστηκε σε όλες τις μορφές τέχνης περισσότερο από κάθε άλλο υπαρκτό, λογοτεχνικό ή φανταστικό πρόσωπο. Αυτή δεν είναι θρησκευτική πεποίθηση. Είναι απλή στατιστική παρατήρηση. Αυτό καταδεικνύει την επιρροή του στην ανθρωπότητα και τους ανθρώπους, κορυφαίο σύμβολο μιας θρησκείας που ασπάζεται περίπου το 1/3 πλανήτη στις διάφορες εκδοχές της.

Η ζωή του από τη βάπτισή Του ως τη σταύρωση και την Ανάσταση του βρήκε δεκάδες απεικονίσεις στην τέχνη. Άλλες φωτογραφικές, άλλες συμβολικές και πολλές αναμφίβολα που συγκαταλέγονται στις κορυφαίες στιγμές της τέχνης.
Σχεδόν όλοι οι μεγάλοι ζωγράφοι καταπιάστηκαν έστω μια φορά με κάποια πτυχή της ζωής του Ιησού. Μελετώντας την παρουσία του στα έργα τέχνης, καταλήξαμε να παρουσιάσουμε σε αυτό το αφιέρωμά μας (ικανοποιητικό αριθμό από) επιλεγμένα έργα και όχι το σύνολο τους το οποίο ξεπερνά τα διψήφια νούμερα.
Ξεκινάμε από τη βάπτιση του Ιησού, στιγμή που ουσιαστικά εμφανίζεται ο έτοιμος πια για την πορεία του Ιησούς και συνεχίζουμε με χαρακτηριστικές στιγμές της ζωής του μέχρι τα πάθη, τη σταύρωση και την Ανάστασή του. Η σταύρωση και το νεκρό σώμα του Ιησού καθηλώνουν τα βλέμματα σε κάθε περίπτωση. Ας ξεκινήσουμε να αφηγούμαστε τη ζωή του Ιησού μέσα από έργα σπουδαίων ζωγράφων και όχι κακές εικονογραφήσεις βιβλίων χαμηλής ή αμφιλεγόμενης αισθητικής.
The Baptism of Christ, Andrea del Verrocchio, 1475

“Η Βάπτιση του Χριστού” του Αντρέα ντελ Βερόκιο, ενός διάσημου Ιταλού ζωγράφου, γλύπτη και χρυσοχόου της εποχής της ιταλικής αναγέννησης είναι το μοναδικό σωζόμενο ζωγραφικό του έργο. Στο ονομαστό του εργαστήρι στη Φλωρεντία μαθήτευσαν μερικά σπουδαία μετέπειτα ονόματα του χώρου: Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Σάντρο Μποτιτσέλι και άλλοι.
Στο συγκεκριμένο πίνακα απεικονίζεται η βάπτιση του Ιησού από τον Ιωάννη το Βαπτιστή όπως επίσημα καταγράφεται στα Ευαγγέλια των Ματθαίου, Μάρκου και Λουκά. Θεωρείται από πολλούς ιστορικούς τέχνης ότι ο άγγελος στα αριστερά έχει προέλθει από το χέρι άλλου (και όχι του Βερόκιο), πιθανότατα του νεαρού τότε μαθητή του Λεονάρντο Ντα Βίντσι γεγονός που εντάσσει τον πίνακα στα…βιογραφικά και των δύο. Θρυλείται ότι ο Βερόκο άφηνε συνήθως ημιτελή τα έργα του ενώ ψίθυροι λένε ότι το συγκεκριμένο το άφησε ημιτελές από νεύρα για το ταλέντο του μαθητή του, του Λεονάρντο ασφαλώς…
Μιλώντας για: βάφτιση, ονόματα και τη σημασία της τελετής αυτής της ονοματοδοσίας η οποία στην συγκεκριμένη περίπτωση βεβαίως είχε άλλη σημασία.
Christ Driving the Money Changers from the Temple (El Greco, New York, περ. 1568

Ο Ιησούς διώχνει τους αργυραμοιβούς από το Ναό του Πατρός του. Ο πίνακας φέρεται να έχει τρία πιστά αντίγραφα και μια ακριβή αναπαραγωγή που είναι αυθεντική και βρίσκεται σήμερα στην εθνική πινακοθήκη του Λονδίνου. Θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της ενετικής περιόδου του Ελ Γκρέκο (Δομήνικος Θεοτοκόπουλος) και καθαρό έργο της Αναγέννησης. Η κίνηση των σωμάτων αποδίδει την ένταση της στιγμής ενώ η προοπτική τονίζει ιδιαίτερα την εφαρμογή των χρωμάτων.

The Wedding Feast at Cana, Paolo Veronese, 1563

Σχεδόν δεκάμετρος ο πίνακας (και 6.5 ύψος) του Πάολο Βερονέζε που σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Ο Χριστός και οι μαθητές του καλούνται στο γεγονός ενός γάμου στην Κανά της Γαλιλαίας. Το κρασί σύντομα τελειώνει και ο Ιησούς μετατρέπει τις κανάτες με το νερό σε κρασί για τους καλεσμένους του γάμου, το οποίο και φέρεται να είναι το πρώτο από τα επτά θαύματα του σύμφωνα με τον Ιωάννη. Ο πίνακας έμεινε για περίπου 235 χρόνια στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Μέγα στη Βενετία μέχρι που λεηλατήθηκε από τον Ναπολέοντα και μεταφέρθηκε το 1797 στο Παρίσι. Κατά τη μεταφορά του ο πίνακας κόπηκε στη μέση και ξαναράφτηκε στο Παρίσι.
Μιλώντας για: θαύματα! Τι σημαίνει θαύμα; Καταθέτουμε τη δική μας άποψη συνθέτοντας το δικό μας θαύμα.Έχουν πιθανότητες τα θαύματά μας να συμβούν; Και γιατί άραγε;
Κάπως έτσι ζωγραφίζει ο καθένας το “θαύμα” του και το ρίχνει στο “Κουτί των θαυμάτων”, μια μίνι κάλπη από κάποιο κουτί παπουτσιών που θα φτιάξουμε απλά και γρήγορα. Όταν ολοκληρωθεί η κατάθεση των θαυμάτων, τα ανοίγουμε και μελετούμε. Τα υπόλοιπα θα έρθουν μόνα τους στο μυαλό, το δικό σας ή των παιδιών…
Christ Washing the Disciples’ Feet Tintoretto, περ. 1548

Στο Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο, ο Ιησούς φέρεται μετά το Μυστικό Δείπνο να πλένει τα πόδια των μαθητών του, πράξη αγάπης και ευγένειας. Φαίνεται ότι αυτή η ενέργεια αποτέλεσε αγαπημένο θέμα του Τιντορέτο αφού έξι πίνακες του το απεικονίζουν.
Μιλώντας για: ανατομία! Γιατί τα πόδια μας είναι τόσο σημαντικά; Και γιατί ο Ιησούς έπλυνε τα πόδια των μαθητών του; Τι ήθελε να δείξει με αυτήν του την πράξη; Και τελικά…τι τόσο σημαντικό υπάρχει ή καταλήγει στα πόδια μας;
The Raising of Lazarus, Caravaggio, 1609

Μουσείο Ρετζιονάλε, Μεσίνα. Η Ανάσταση του Λαζάρου του Καραβάτζιο. Στο Ευαγγέλιο του Αγίου Ιωάννη αναφέρεται πως ο Λάζαρος, ο αδελφός της Μάρθας και της Μαρίας, αρρώστησε, πέθανε, θάφτηκε και στη συνέχεια ο Ιησούς τον ανέστησε από τους νεκρούς. Παρατηρήστε την σημαντική σε όλους τους πίνακες του Καραβάτζιο παρουσία του φωτός, τον αντικατοπτρισμό του σε λεπτομέρειες και τμήματα του έργου όπως το δεξί χέρι του Λάζαρου και τα πρόσωπα των υπόλοιπων παρόντων.
Μιλάμε για: το φως! Ο ζωοδότης ήλιος και το φως του. Πότε μας τυφλώνει και μας ενοχλεί το φως; Και πότε μας είναι ευχάριστο; Και τελικά πως δημιουργούνται οι σκιές;
The Raising of Lazarus, Sebastiano del Piombo, 1517-19

Στεγάζεται στην εθνική πινακοθήκη του Λονδίνου. Στο ζωγράφο Sebastiano Luciani (μετέπειτα ψευδώνυμο del Piombo) ανατέθηκε από τον τότε αρχιεπίσκοπο της Narbonne και μετέπειτα Πάπα, η δημιουργία της Έγερσης του Λαζάρου για τον καθεδρικό της πόλης ως απάντηση στο ίδιας χρονιάς αριστούργημα του Ραφαήλ “Η Μεταμόρφωση¨ για μια εκκλησία στη Ρώμη. Ο Λουτσιάνι απεικόνισε το τρίτο μέρος (εικόνα) του συγκεκριμένου θαύματος, όπου ο Ιησούς λέει στο Λάζαρο να αφαιρέσει το σάβανό του. Στο βάθος μπορείτε να διακρίνετε τους Φαρισαίους να συνωμοτούν πιθανότατα εναντίον του Ιησού, ενοχλημένοι βαθύτατα από τα θαύματα και τη δυναμική του.
Το 1771 ο πίνακας μεταφέρθηκε από ξύλινο πάνελ σε καμβά με αποτέλεσμα να χαθεί η λάμψη και η καθαρότητα σε κάποια χρώματα όπως στον κόκκινο χιτώνα του Ιησού που μετετράπη σε ροζ.
Μιλάμε για: τη φθορά του χρόνου! Ποια πράγματα αλλάζει ο χρόνος; Πως τα φθείρει; Υπάρχει τίποτα τελικά που μένει αναλλοίωτο για πάντα στο πέρασμά του; Τα χρώματα πάντως σίγουρα ξεθωριάζουν!
Last Supper, Peter Paul Rubens, περ, 1630-31

135 χρόνια μετά τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Ρούμπενς δημιουργεί μια ελαιογραφία με το Μυστικό Δείπνο σε μια δική του εκδοχή. Ο θεατής μπορεί να προσέξει ότι το μόνο πρόσωπο που δε φαίνεται στον πίνακα είναι εκείνο του Ιούδα που κάθεται στην άκρη, μακριά από το τραπέζι και με το πρόσωπο γυρισμένο. Ο σκύλος θεωρείται σε πολλά έργα ως σύμβολο απληστίας. Το βλέμμα του δε μας παρέχει τις καλύτερες πληροφορίες για τη διάθεση του…
Μιλάμε για: τη γλώσσα του σώματος! Τι δηλώνει το σώμα μας; Τι υποθέτουμε ότι μας δείχνει κάποιος όταν κάθεται πίσω ή γέρνει μπροστά ή μας κοιτάζει επίμονα ή έχει χαμηλώσει το βλέμμα; Τι υποθέτουμε για του μαθητές και τον Ιησού στον παραπάνω πίνακα; Και τελικά και πολύ πιο ουσιαστικά…“Φτιάχνουμε το δικό μας πίνακα”. Διαλέγουμε τα παιδιά που θέλουμε, τους τοποθετούμε στη στάση που επιθυμούμε (και πρέπει να μείνουν σε αυτήν) και δημιουργούμε έναν πίνακα με ζωντανά σώματα που καλούνται να σταθούν και να αποδώσουν το νόημα του παιδιού-καλλιτέχνη! Είπατε τίποτα;
La ultima Cena (Last Supper), Leonardo Da Vinci, 1495-98

Ο διασημότερος πίνακας (τοιχογραφία) όλων των εποχών (μαζί με τη Μόνα Λίζα) από τον μεγαλοφυή Λεονάρντο ασφαλώς (διαστάσεις 880X 460 cm). Βρίσκεται ακόμα και σήμερα στην αίθουσα φαγητού (τραπεζαρία) του μοναστηριού Santa Maria della Grazie (Παναγία της Χάριτος) του Μιλάνου, απέναντι σχεδόν από τη φημισμένη Σκάλα του συνθέτοντας έναν δρόμο όπου ο κόσμος συρρέει να θαυμάσει σπουδαία επιτεύγματα του πολιτισμού. Ο πίνακας απεικονίζει την έκπληξη και τα συναισθήματα στα πρόσωπα των μαθητών του Ιησού, όταν ο τελευταίος τους ανακοινώνει ότι κάποιος από αυτούς πολύ σύντομα θα τον προδώσει.”Αμήν αμήν λέγω υμίν ότι είς εξ υμών παραδώσει με” λέει ο Ιησούς στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, κεφ.ΙΓ.
Το θέμα του Μυστικού Δείπνου ήταν σύνηθες για τις αίθουσες φαγητού των μοναστηριών. Μόνο που η συγκεκριμένη αίθουσα δεν ήταν αίθουσα φαγητού όταν ο Λεονάρντο ξεκίνησε το 1495 να ζωγραφίζει την τοιχογραφία του κατά παραγγελία του Λουντοβίκο Σφόρτσα.

Αν και πρόκειται για έργο ζωγραφικής πάνω σε τοίχο, ο Λεονάρντο δεν χρησιμοποιεί την κλασσική μέθοδο της νωπογραφίας (affresco) αλλά εφαρμόζει την τεχνική του καμβά πάνω στον τοίχο. Οι τελευταίες εργασίες αποκατάστασης της τοιχογραφίας έδειξαν ότι ο Λεονάρντο χρησιμοποίησε μια βαφή με βάση το λινέλαιο και το αυγό η οποία εφαρμόστηκε σε ένα επίχρισμα διπλής στρώσης.
Ο Τελευταίος (Μυστικός) Δείπνος του Λεονάρντο είναι ένας πίνακας χρυσάφι στα χέρια μας, στο σχολείο και το σπίτι. Παρατηρώντας τον με τα παιδιά μπορούμε να συζητήσουμε και να κάνουμε τόσα πολλά:
-μαθηματικά: με τους 12 Αποστόλους, τα 13 συνολικά εικονιζόμενα πρόσωπα (αρίθμηση) αλλά και την ιδιαίτερη δυναμική που παρουσιάζει ο ιερός αριθμός 3. Οι μαθητές είναι ουσιαστικά τέσσερις παρέες των τριών (πρόσθεση, πολλαπλασιασμός) που η καθεμία ξεχωρίζει από την άλλη. Κι ακόμα: πόσα παράθυρα υπάρχουν πίσω από τον Ιησού; Ποιο σχήμα θυμίζει η μορφή του Ιησού; Ποιο σχήμα υπάρχει αντεστραμμένο ανάμεσα στον Ιησού και τον Ιωάννη; Τι σχήμα και μεγέθη έχουν τα παράθυρα, τα φατνώματα της οροφής, οι ταπετσαρίες των τοίχων;
συναισθήματα: ο Ιησούς ανακοινώνει όπως είπαμε την επικείμενη από κάποιον εκ των παρόντων προδοσία του. Παρατηρήστε προσεκτικά τα πρόσωπα και τα σώματα και των 12 Αποστόλων. Έχουν 12 διαφορετικές εκφράσεις θυμού, έκπληξης και αιφνιδιασμού. Ουσιαστικά διαβαθμίζονται ανάμεσα σε αυτά τα τρία κυρίαρχα συναισθήματα. Από αριστερά προς τα δεξιά ο Βαρθολομαίος, ο Ιάκωβος (ο γιος του Αλφαίου) και ο Ανδρέας είναι και οι τρεις φανερά έκπληκτοι. Η επόμενη τριάδα είναι ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, ο Πέτρος και ο Ιωάννης. Ο Ιούδας μοιάζει αιφνιδιασμένος από την ξαφνική αποκάλυψη του σχεδίου του. Που βρίσκεται το κεφάλι του (χαμηλότερα από όλους); Πόσων μαθητών ο αγκώνας ακουμπά στο τραπέζι (μόνο του Ιούδα); Πως φαίνεται η ταραχή του Ιούδα (ρίχνει την αλατιέρα) και η ενοχή του (γέρνει προς τα πίσω); Γιατί είναι το μόνο πρόσωπο που στην τοιχογραφία φαίνεται να είναι στη σκιά; Τι μπορεί να σημαίνουν αυτοί οι συμβολισμοί από τον Λεονάρντο προς εμάς, τους απλούς θεατές (και όχι ιστορικούς τέχνης ή εικαστικούς);
Δίπλα από τον Ιούδα βρίσκεται ο Πέτρος. Πως αισθάνεται; Μπορείτε να διακρίνετε το θυμό και την οργή του; Πως μπορεί να συνδέεται το μαχαίρι που κρατάει στο χέρι του με τα γεγονότα που θα συμβούν λίγο μετά στον κήπο της Γεσθημανής (“μάχαιραν έδωκες, μάχαιρα θα λάβεις”) και τη σύλληψη του Ιησού;
Ο Ιωάννης, νεότερος όλων και αγαπημένος μαθητής του Ιησού, μοιάζει σα λιπόθυμος στο άκουσμα της είδησης ενώ ακούει από τον από τον Πέτρο κάτι θυμωμένο σαν “μήπως ξέρεις ποιος είναι αυτός;”
Ο Θωμάς (αναστατωμένος και αιφνιδιασμένος αλλά και με την αμφιβολία πάντα ζωντανή σε όσα ακούει από τους άλλους δύο), ο Ιάκωβος ο πρεσβύτερος (έκπληκτος και με ανοιχτά τα χέρια σημάδι ότι δεν έχει τίποτα να κρύψει, ότι δεν είναι αυτός ο ένοχος) και ο Φίλιππος(μοιάζει σα να αναζητεί κάποια εξήγηση γι’ αυτό που μόλις άκουσε) συνθέτουν την πρώτη τριάδα στα αριστερά του Ιησού, μια τριάδα πλήρη συναισθημάτων και αυτή.
Τέλος ο Ματθαίος, ο Ιούδας ο Θαδαίος και ο Σίμων ο Ζηλωτής αποτελούν την τελευταία τριάδα με τους δύο πρώτους να έχουν στραφεί προς τον τελευταίο αναζητώντας ίσως κάποιες απαντήσεις.
Και ανάμεσά στους 13 παρόντες, υπάρχουν δύο που μοιάζουν σχεδόν ατάραχοι: είναι ο Ιησούς και ο Ιούδας. Γιατί; Η γνώση οδηγεί σε αταραξία και γαλήνη. Κι όποιος γνωρίζει δεν αναζητεί άλλο πια.
χρωματισμοί: τι χρώμα είναι μανδύας του Ιησού; Γιατί κόκκινο (θεϊκή υπόσταση και κύρος) και γαλάζιο (ύλη, άνθρωπος); Ποια είναι τα υπόλοιπα χρώματα που παρατηρούνται στους μανδύες, τους τοίχους, το φόντο; Τι αίσθηση αφήνουν οι συνδυασμοί αυτοί;
τοιχογραφία: πως θα ζωγραφίζαμε έναν άθλιο, λερό τοίχο της αυλής του σχολείου μας; Τι υλικά θα διαλέγαμε και ακόμα πιο βασικό…ποιο θα ήταν το θέμα που θα απεικονίζαμε; Πως θα το προστατεύαμε από τη φθορά του χρόνου και των καιρικών συνθηκών;
το δείπνο των συναισθημάτων: καθόμαστε σε ένα τραπέζι. Δεν είμαστε 12 ή 13. Μπορεί να είμαστε 18 ή 25. Δεν έχει σημασία. Εκφωνούμε, εμείς ή κάποιο παιδί, μια πρόταση που είναι σε θέση να προκαλέσει κάποια συναισθήματα. Τα παιδιά καλούνται να λάβουν εκείνες τις εκφράσεις στο πρόσωπο και τις στάσεις σώματος που θα δηλώσουν όσο καλύτερα γίνεται τα συναισθήματά τους πάνω σε αυτό που άκουσαν. Η διαδικασία είναι μαγική και εξασκεί τα παιδιά στην ανάγνωση συναισθημάτων, χειρονομιών, στάσεων, κινήσεων κ.α.
Christ on the Mount of Olives Caravaggio, 1604-06

Ο Ιησούς στο Όρος των Ελαιών προσεύχεται και όταν γυρίζει βρίσκει τους μαθητές του να κοιμούνται όλοι παραδομένοι στην κούραση. Το δάχτυλο του Ιησού τι δείχνει άραγε (το ζύγωμα του στρατού που θα τον συλλάβει ή και τον Ιούδα τον ίδιο που φάνηκε στο βάθος)
Μιλάμε για: τον ύπνο! Τι είναι αυτό που μας κουράζει τόσο πολύ και κάθε νύχτα έχουμε ανάγκη τον ύπνο; Γιατί δεν μπορούμε να μείνουμε ξύπνιοι; Μιλάμε για τον ύπνο αλλά και για τις στιγμές που πρέπει για κάτι πολύ σημαντικό να μείνουμε…ξύπνιοι!
Christ on the Mount of Olives, Theodore Chasseriau, 1840

Ο Χριστός στο Όρος των Ελαιών. Το ίδιο θέμα από τον T. Chasseriau τo 1840 (το ζωγράφισε ξανά το 1844). Προσέξτε τις μορφές των τριών αγγέλων στα αριστερά του πίνακα και τους συμβολισμούς αυτού που έρχεται για τη ζωή του Ιησού σε μια χρονική ακολουθία δύσκολη να την αποδεχτείς.
Μιλάμε για: την προσευχή! Εμείς για τι προσευχόμαστε κάθε βράδυ. Τι ζητάμε κάθε φορά που προσευχόμαστε; Αλήθεια οι δικές μας προσευχές στο φαγητό, το πρωί ή το βράδυ τι λένε; Τι ζητούν; Μήπως να φτιάξουμε μια ολόδική μας προσευχή που θα τη λέμε κάθε φορά που…(ας το συμφωνήσουμε και αυτό, έχει πολύ μεγαλύτερη αξία ίσως και από την προσευχή την ίδια).
The Agony in the Garden, Giovanni Bellini, περ. 1459-65

Αγωνία στον Κήπο. Τζιοβάνι Μπελίνι, 1460 περίπου. Αναγέννηση. Ο Ιησούς προσεύχεται γονατιστός ενώ πίσω του ο Πέτρος, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης κοιμούνται. Ένας άγγελος του δίνει τη δύναμη που χρειάζεται για να αντέξει το πικρό αυτό ποτήρι που έρχεται για εκείνον. Μπορούμε να διακρίνουμε στο βάθος τον Ιούδα και μια ομάδα Ρωμαίων στρατιωτών να πλησιάζουν. Όλα μοιάζουν να παίρνουν τη ροή της μοίρας που δε μπορεί να αλλάξει.
Μιλάμε για: την προδοσία! Ποιος είναι ο προδότης; Τι σημαίνει προδίδω; Και τελικά…Τι θα ήταν πολύ άσχημο να προδώσει κάποιος φίλος ή δικός μας άνθρωπος;
Christ at the Column, Caravaggio, περ 1606

Ο Χριστός στον στύλο, γνωστό και ως μαστίγωμα του Ιησού. Η μαστίγωση του Ιησού λοιπόν πριν τη δίκη και την καταδίκη του σε σταύρωση. Η αρχή των θείων παθών σε μια μπαρόκ ελαιογραφία με τρεις μορφές, του Ιησού και των δύο βασανιστών του. Τα πρόσωπα των βασανιστών του πως δείχνουν ότι αισθάνονται αυτοί που τον βασανίζουν; Έχουν και οι δύο την ίδια έκφραση;
Μιλάμε για: τη βία (σε συνάρτηση με τους δύο επόμενους πίνακες)! Ασκούμε μόνο σωματική βία ή πονάει και η καρδιά μας με τα άσχημα συναισθήματα ή το μυαλό μας με τις άσχημες σκέψεις; Στον σκουπιδοτενεκέ: ζωγραφίζω ή γράφω το πιο άσχημο περιστατικό μου. Το ξορκίζω πετώντας το στον κάδο και υπόσχομαι στον εαυτό μου να μην το ξαναθυμηθώ ποτέ!
The Flagellation of Christ, Caravaggio, 1607-1610

Το ίδιο θέμα και πάλι από τον μπαρόκ Καραβάτζιο λίγα χρόνια μετά (ωστόσο είναι διαφορετικός πίνακας). Υπάρχει κίνηση στη σκηνή; Από που το καταλαβαίνουμε άραγε; Ποιος είναι εδώ οι εκφράσεις στο πρόσωπο των τριών βασανιστών του Ιησού; Ο πίνακας σήμερα βρίσκεται στο Εθνικό μουσείο του Καποντιμόντε της Νάπολης και θεωρείται από τους καλύτερους που απεικόνισαν το συγκεκριμένο θέμα.

The Crowning with Thorns, Caravaggio, περ. 1602-07

Καραβάτζιο και πάλι από την ίδια περίοδο. “Το ακάνθινο στεφάνι”, γεγονός και στιγμή που συγκλονίζει. Ο πόνος και ο σαδισμός των τριών βασανιστών του Ιησού. Το πρόβλημα επισημαίνουν κάποιοι μελετητές του πίνακα είναι η έκφραση του Ιησού: μοιάζει απαθής, σχεδόν δεν υποφέρει.
Ο πίνακας σήμερα βρίσκεται στη Βιέννη.
Christ Falling on the Way to Calvary, Raphael, περ. 1514-16

Στο περίφημο Πράδο της Μαδρίτης ο διάσημος πίνακας του Ραφαήλ. Η πολυζωγραφισμένη σκηνή όπου ο Ιησούς πέφτει καθώς κουβαλά το σταυρό του προς το όρος του Γολγοθά. Η αγωνία της μητέρας του Μαρίας δεξιά που φανερά υποφέρει και αγωνιά, θέμα κι αυτό συχνό και αγαπημένο πολλών ζωγράφων.
Αριστερά και πίσω ο Σίμων από την Κηρύνεια σηκώνει το σταυρό βοηθώντας τον Ιησού ενώ ταυτόχρονα αγριοκοιτά, σχεδόν μαλώνει το βλέμμα τους φρουρούς στα πρόσωπα των οποίων διακρίνουμε το…καθήκον.
Μιλάμε για: τη μάνα! Το πρόσωπο της Παναγίας μας υποχρεώνει να μιλήσουμε για το ιερό πρόσωπο της μάνας. Γιατί η μάνα μας πονάει τόσο πολύ, ίσως περισσότερο από κάθε άλλον;
Christ Carrying the Cross, El Greco, περ. 1580

Ο Ελ Γκρέκο αγαπούσε να ζωγραφίζει θέματα από το Χριστιανισμό ενώ το γεγονός του σταυρού φαίνεται να τον στιγματίζει καθώς το αποτυπώνει σε αρκετούς πίνακές του. Ο συγκεκριμένος πίνακας δεν εξιστορεί τίποτα. Δεν κρύβει κάποια ιστορία. Κανένα άλλο στοιχείο ή πρόσωπο δεν αποτυπώνεται ώστε να διεκδικήσει ρόλο στην ερμηνεία μας. Είναι μόνο ο Ιησούς και ο σταυρός. Τα μισάνοιχτα δάχτυλα δείχνουν την τρυφερότητα που αγκαλιάζει ο Ιησούς το σταυρό ενώ το ίδιο τρυφερό είναι και το βλέμμα του προς τον ουρανό. Πρόκειται ουσιαστικά για λατρευτική εικόνα όπου τα συναισθήματα του Ιησού εκπέμπονται από απλές λεπτομέρειες των δαχτύλων και του βλέμματος του.
Μιλάμε για: την αφή! Κι είναι ο τρόπος που πιάνουμε κι αγγίζουμε πράγματα και δηλώνουμε στους άλλους τα συναισθήματά μας γι’ αυτό. Με ένταση και δύναμη, με αποστροφή, με διεκδικητικότητα, με ορμή, με τρυφερότητα, απαλά, ανέμελα. Ο τρόπος που αγγίζουμε και πιάνουμε δηλώνει και τη στάση μας απέναντι στα πράγματα. Μήπως να εξασκηθούμε κι εμείς δείχνοντας όσα περισσότερα και διαφορετικά συναισθήματα μπορούμε;
The Disrobing of Christ, El Greco, περ. 1577-79

Ένας από τους πλέον διάσημους πίνακες του Ελ Γκρέκο. Απεικονίζει τον Ιησού να κοιτά ψηλά με μια ξεκάθαρη έκφραση γαλήνης την ώρα που οι περισσότεροι άνθρωποι γύρω του βιώνουν μια φανερή ένταση που φτάνει στα όρια της βίας. Τι προσπαθούν να κάνουν αυτοί οι άνθρωποι που τον ακολουθούν (να πάρουν τα ρούχα του); Γιατί τον κρατά από το σχοινί ο άνδρας με τα πράσινα ρούχα δεξιά (ετοιμάζεται να σκίσει τον μανδύα του Ιησού για να τον ετοιμάσουν για τη σταύρωση); Τι καρφώνει ο άλλος άνδρας με τα κίτρινα (προετοιμάζει το ξύλο ώστε να δεχτεί ευκολότερα το καρφί από τα πόδια του Ιησού);
Μιλάμε για: τα σημάδια στους πίνακες ζωγραφικής και γενικά τα έργα τέχνης! Παρατηρήστε πόσο ξεχωρίζει στον πίνακα το κόκκινο του Ιησού (το κόκκινο του θείου πάθους). Δείτε επίσης την παρουσία των τριών γυναικών στα αριστερά, Μαρίες και οι τρεις.
Cristo en la cruz, Francisco Goya, 1780

Ο εξαιρετικός Εσταυρωμένος Χριστός του Γκόγια ανήκει στους μόνιμους πίνακες του Πράδο της Μαδρίτης. Φόντο μαύρο, τέσσερα καρφιά σε πόδια και παλάμες και μια επιγραφή με αναγραφή του Ιησούς Ναζωραίος Βασιλεύς Ιουδαίων σε τρεις γλώσσες. Το βλέμμα του Ιησού γέρνει πάνω και αριστερά. Κι αριστερά είναι η καρδιά και πάνω ο ουρανός. Το στόμα μισάνοιχτο, μόλις ψέλλισε το «Ηλί Ηλί λαμά σαβαχθανί (Θεέ μου, θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;) ή σχεδόν ετοιμάζεται να το κάνει. Η Σταύρωση του Ιησού καθηλώνει σε όλους τους πίνακες. Δείτε τους όλους.

Christ Crucified, Diego Velazquez,1632

Λάδι σε μουσαμά το 1632 από τον Ισπανό Ντιέγκο Βελάσκεθ που απεικονίζει και αυτός τη Σταύρωση του Ιησού (Πράδο Μαδρίτης). Ακολουθούνται όλοι οι κανόνες της εικονογράφησης της Σταύρωσης: πόδια ενωμένα, τέσσερα καρφιά, ξύλινο στήριγμα στα πόδια και στάση αρχοντική, δίχως κλίση ή κάμψη. Κεφάλι γυρτό προς τα κάτω, βλέμμα κλειστό. Ο θάνατος στο σταυρό φαίνεται να έχει γράψει την ιστορία του.
Μιλάμε για: τα μουσεία! Και ακόμα καλύτερα επισκεπτόμαστε ένα. Κι αν ο Λούβρος και το Πράδο μας πέφτουν μακριά, μια χαρά είναι η Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας αλλά και άλλα μικρότερα μουσεία, πινακοθήκες και γκαλερί που μπορούν να μας ικανοποιήσουν απόλυτα. Άλλωστε κατά την επίσκεψή μας σε ένα μουσείο, πρέπει να αιχμαλωτιστούμε από 1-2 έργα τέχνης κι όχι από το σύνολο των εκθεμάτων!
The crucifixion, Andrea Mantegna, 1457-59

Το κεντρικό κάτω μέρος από ένα μεγάλο πάνελ του Αντρέα Μαντένια ζωγραφισμένο για τον San Zeno της Βερόνας.
Μιλάμε για: το σταυρό! Μαθαίνουμε για τι τιμωρούσαν τους ανθρώπους κατ’ αυτόν τον τρόπο τότε αλλά και προσπαθούμε να σχηματίσουμε έναν σταυρό με δικά μας υλικά.
Christ of Saint John of the Cross, Salvador Dali, 1951

Ο Χριστός του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού του Σαλβαντόρ Νταλί ονομάστηκε έτσι καθώς ο σχεδιασμός του βασίστηκε σε ένα σχέδιο του 16ου αιώνα από κάποιον μοναχό του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού. Δυο σχήματα κυριαρχούν: είναι ο κύκλος που απορρέει από το κεφάλι του Ιησού και το τρίγωνο που σχηματίζουν τα χέρια του. Σε ποιους ανθρώπους απευθυνόταν ο Ιησούς; Τι επαγγέλματα έκαναν οι μαθητές του; Τι έκαναν μετά το θάνατό του, την Ανάστασή του και την ανάληψή του στους ουρανούς;
Μιλάμε για: το ανθρώπινο κεφάλι! Είναι τόσο κυρίαρχο στον πίνακα αυτό το κεφάλι του Ιησού που κοιτά κάτω που προκαλεί να το εξερευνήσουμε. Τι έχει μέσα; Γιατί προστατεύεται τόσο; (εγκέφαλος) Τι το κάνει τόσο ξεχωριστό; (αισθήσεις κτλ) Και αν εμείς κάπου ψηλά στεκόμασταν, τι θα θέλαμε να βλέπουμε σκύβοντας κάτω;
Crucifixion (Prado), El Greco, 1600

Ελαιογραφία σε μουσαμά η Σταύρωση. Το έργο του Ελ Γκρέκο (σήμερα στο Πράδο της Μαδρίτης) δεν έχει φόντο. Πρόκειται για μορφές με εκφράσεις, στάσεις και χειρονομίες πάνω σε φωσφορίζοντα χρώματα.
Μιλάμε για: το φόντο μας το μαύρο! Δε θα γίνουμε Ελ Γκρέκο ίσως ποτέ. Μα ας πειραματιστούμε. Ας δημιουργήσουμε ένα φόντο…μη φόντο. Ας σπάσουμε την κυριαρχία του μαύρου με αποχρώσεις του ασημιού και του χρυσού κι ας κολλήσουμε μπροστά φιγούρες από άλλες μας ζωγραφιές και δημιουργίες. Θα καταλάβουμε ότι δίνεται μεγάλο βάρος στα πρόσωπα, τις μορφές, τις κινήσεις, τα συναισθήματα και τα βλέμματα των προσώπων καθώς καμία άλλη λεπτομέρεια δε μπορεί να αποσπάσει τη σκέψη, τα μάτια ή την κριτική μας.
The descent from the Cross, Van der Weyden, 1435

Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε από τον Ρογήρο βαρ ντερ Βέιντεν περίπου το 1435 για την αγία τράπεζα ενός παρεκκλησίου της εκκλησίας της Παναγίας έξω από τα τείχη του Λέβεν. Έντονη η εκφραστικότητα στα πρόσωπα όπου είναι φανερός ο πόνος για το θάνατο του Κυρίου. Σαν ένα ταμπλό βιβάντ κάποιας θεατρικής παράστασης όλη η σκηνή . Ο Ιωάννης αριστερά και η Μαρία η Μαγδαληνή δεξιά είναι σκυφτοί προς τα εμπρός, στάση που μεγαλώνει τον πόνο και το πένθος για το συμβάν και υποδηλώνει μια συγκίνηση σιωπής ενώ δεν πρέπει να αγνοήσουμε τη στάση των σωμάτων του Ιησού και της Παναγίας, τοποθετημένα απολύτως παράλληλα. Αριστούργημα κίνησης ο πίνακας (Πράδο Μαδρίτης).
Μιλάμε για: όλα τα παράλληλα πράγματα! Από τις ράγες του τρένου μέχρι τους τοίχους της τάξης μας και την κίνηση των ματιών μας!
The Entombment of Christ, Caravaggio, περ. 1602

Ο τάφος του Χριστού. Ο Καραβάτζιο δημιούργησε τον πίνακα αυτό για την Αγία Μαρία της Βαλιτσέλα που σήμερα βρίσκεται στην Πινακοθήκη του Βατικανού. Παρατηρήστε τα πρόσωπα των παρόντων. Η σιωπή τους είναι τόσο ηχηρή.
Deposition, Pala Baglione, Raphael, 1507

Η ελαιογραφία “Αποκαθήλωση” του 1507 από τον Ραφαήλ (Πινακοθήκη Μποργκέζε, Ρώμη) φιλοτεχνήθηκε από το διάσημο ζωγράφο για το παρεκκλήσιο Μπαλιόνι της εκκλησίας του Αγίου Φραγκίσκου στην Περούτζια της Ιταλίας. Το σχεδόν γυμνό σώμα του νεκρού Ιησού έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα ιδιαιτέρως ηχηρά χρώματα των ρούχων των υπόλοιπων μορφών του πίνακα. Καταπληκτικές οι εκφράσεις στα πρόσωπα ενώ τα βλέμματα ουσιαστικά εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα των ανθρώπων στη θέα του νεκρού Ιησού.
Lamentation over the Dead Christ with Saints, Sandro Botticelli, 1495-98

Τέμπερα σε ξύλο σε διαστάσεις 140Χ207 εκατοστά είναι ο Επιτάφιος Θρήνος του Σάντρο Μποτιτσέλι, ένα από τα πιο αριστουργηματικά έργα αυτής της περιόδου της φλωρεντινής αναγέννησης. Οι μορφές γύρω από τον Ιησού σχηματίζουν μια εκπληκτική πυραμίδα.
Ας παρατηρήσουμε: την σχεδόν λιπόθυμη Παναγία στο κέντρο. Η Μαγδαληνή κλαίει πλένοντας με τα δάκρυά της τα πόδια του Ιησού. Ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής, ο Άγιος Ιερώνυμος, ο Άγιος Παύλος και ο απόμακρος Άγιος Πέτρος ολοκληρώνουν το παζλ των μορφών που πονούν στη θέα.
The Resurrection of Christ, Paolo Veronese, 1570

Παρά το σφραγισμένο τάφο του που επιπροσθέτως φρουρούνταν από στρατιώτες, την τρίτη ημέρα μετά τη σταύρωσή του ο Ιησούς ανασταίνεται. Τρομαγμένοι οι στρατιώτες κοιτούν με δέος το θαύμα της νίκης επί του θανάτου. Στο φόντο δεξιά, ο άγγελος αναγγέλλει στις γυναίκες που ήρθαν να αλείψουν με μύρο το νεκρό σώμα του Ιησού ότι εκείνος αναστήθηκε. Είναι η ακριβώς επόμενη σκηνή της Αναστάσεως που έζησαν οι στρατιώτες.
Μιλάμε για: αλληλουχία γεγονότων! Ας τοποθετήσουμε εικόνες, προφορικά γεγονότα ή και λέξεις στη σωστή χρονική σειρά.
The Resurrection, Piero della Francesca, περ. 1460 (fresco)

Ο Ιησούς απεικονίζεται ακριβώς τη στιγμή της Ανάστασής του. Είναι η ώρα που νικά το θάνατο. Το αριστερό του πόδι πατά στο στηθαίο του τάφου του. Παρατηρήστε τα γυμνά δέντρα αριστερά στο φόντο σε αντίθεση με τα ανθισμένα δεξιά που συμβολίζουν την ανασύνθεση και την αναδημιουργία των ανθρώπων μέσα από το αναστάσιμο φως. Στην αντίθεση των δέντρων αυτών βρίσκεται η μεγάλη αξία του τοπίου του πίνακα. Η τεσσάρων ανδρών φρουρά κοιμάται τον ύπνο του δικαίου σε μάλλον παράξενες ανατομικά στάσεις.
Μιλάμε για: τη ζωή και το θάνατο. Νικιέται ο θάνατος; Και τι σημαίνει στ’ αλήθεια θάνατος; Για τα παιδιά είναι απουσία και απώλεια. Αλλά καλύτερα ας σπάσουμε τα ταμπού και ας αφήσουμε τα παιδιά να μας μιλήσουν γι’ αυτό το δύσκολο θέμα. Δε θα βρούμε πολλές αφορμές γι’ αυτό…
Transfiguration, Raphael, περ. 1516

Η Μεταμόρφωση είναι ο τελευταίος πίνακας του Ραφαήλ και φιλοξενείται σήμερα στην πινακοθήκη του Βατικανού. Ο πίνακας απεικονίζει δυο αποσπάσματα από συγκεκριμένες αφηγήσεις από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου αλλά και εκείνο του Μάρκου. Στην πρώτη, η Μεταμόρφωση του Χριστού στο όρος Θαβόρ. Ο Ιησούς αιωρείται στα σύννεφα ανάμεσα στους προφήτες Μωυσή (δεξιά) και Ηλία (αριστερά). Κάτω από αυτούς οι Απόστολοι (Ιάκωβος, Πέτρος και Ιωάννης με πράσινο, κόκκινο, γαλάζιο και κίτρινο στα ρούχα τους και πιο κάτω κάποιοι Απόστολοι απεικονίζονται να αποτυγχάνουν να θεραπεύσουν ένα αγόρι από δαίμονες. Πανδαισία χρωμάτων και συμβολισμών.
Μιλάμε για: το θεό! Μα είναι τόσο δύσκολο! Αλλά στ’ αλήθεια αν δεν ακούσουμε από τα παιδιά την άποψή τους για αυτά τα υπέροχα θέματα, σε τι θα τα ακούσουμε; Τι είναι ο θεός; Που τον νιώθουν; Ας σημειώσουμε στο μπλοκάκι μας μια καλή πράξη που θα κάνουμε και θα του τη στείλουμε με το ταχυδρομείο των ανέμων. Γιατί οι καλές πράξεις και ενέργειες κάνουν ευτυχισμένους όλους τους θεούς, όσοι κι αν υπάρχουν κι όπου κι αν ζουν.
Transfiguration of Christ, Bellini, περ. 1480

Η “Μεταμόρφωση” του σημαντικού ζωγράφου Τζιοβάνι Μπελίνι έχει τρεις όρθιες και τρεις καθιστές μορφές. Ο Ιησούς στέκεται όρθιος ανάμεσα στους Ηλία και Μωυσή ενώ καθιστοί από αριστερά προς τα δεξιά είναι οι Απόστολοι Ιάκωβος, Πέτρος και Ιωάννης.
Το κουτσουρεμένο στα αριστερά δέντρο και ο κισσός που αναρριχάται γύρω του συμβολίζουν την α<

20+1 σπουδαίες γυναίκες μίλησαν για τη γυναίκα

8 Μαρτίου σήμερα κι η μέρα έχει κλίμα εορταστικό και άρωμα γυναίκας. Κάθε γυναίκα γιορτάζει για τα δικαιώματά της, από το δικαίωμα ψήφου μ...