Γιατροί συνταγογραφούν επισκέψεις σε μουσεία για ψυχική - σωματική υγεία

Η Γαλλόφωνη Ένωση Ιατρών του Καναδά (MFdC) ξεκίνησε συνεργασία με το Μουσείο Καλών Τεχνών του Μόντρεαλ (MMFA) Μια ομάδα Καναδών γιατρών, μεταξύ αυτών και ψυχιάτρων,έχει αρχίσει να συνταγογραφεί επισκέψεις σε μουσεία και γκαλερί τέχνης για να βοηθήσει τους ασθενείς που υποφέρουν από μια σειρά ασθενειών, να βελτιώσουν τη σωματική και ψυχική υγεία τους.

Μια συνεργασία μεταξύ της Γαλλόφωνης Ένωσης Ιατρών του Καναδά (MFdC) και του Μουσείου Καλών Τεχνών του Μόντρεαλ (MMFA) θα επιτρέψει στους ασθενείς που πάσχουν από διάφορα θέματα σωματικής και ψυχικής υγείας, μαζί με τους αγαπημένους τους, να επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα της τέχνης για την υγεία με δωρεάν επισκέψεις.

Το πιλοτικό έργο είναι παγκοσμίως καινοτόμο, σύμφωνα με τον διοργανωτή του. Το όλο εγχείρημα περιλαμβάνει γιατρούς και ψυχιάτρους που θα μπορούν να συνταγογραφήσουν έως και 50 επισκέψεις στο MMFA κατά τη διάρκεια της θεραπείας τους, με κάθε «συνταγή» να ισχύει για δύο ενήλικες και δύο ανήλικους.

Μέχρι στιγμής 100 γιατροί έχουν εγγραφεί για να συμμετάσχουν στη διάρκεια ενός έτους, δήλωσε στην εφημερίδα AFP την Πέμπτη η Nicole Parent, επικεφαλής του Ιατρικού Συλλόγου.

Οι αριθμοί των συμμετοχών των γιατρών, παρέχουν την απόδειξη ότι οι γιατροί διαθέτουν ευαισθησία και ανοικτό πνεύμα σε εναλλακτικές προσεγγίσεις, ανέφερε η Parent, αναφέροντας τα επιστημονικά αποδεδειγμένα οφέλη της τέχνης στην υγεία.

Μέχρι στιγμής 100 γιατροί έχουν εγγραφεί για να συμμετάσχουν στη διάρκεια ενός έτους, δήλωσε στην εφημερίδα AFP την Πέμπτη η Nicole Parent, επικεφαλής του Ιατρικού Συλλόγου.

Οι αριθμοί των συμμετοχών των γιατρών, παρέχουν την απόδειξη ότι οι γιατροί διαθέτουν ευαισθησία και ανοικτό πνεύμα σε εναλλακτικές προσεγγίσεις, ανέφερε η Parent, αναφέροντας τα επιστημονικά αποδεδειγμένα οφέλη της τέχνης στην υγεία.

Η Parent ελπίζει ότι και άλλα μουσεία στον Καναδά θα ακολουθήσουν το παράδειγμα του MMFA, το οποίο από το 2016 έχει καλλιεργήσει την τεχνογνωσία στην τέχνη της θεραπείας για άτομα με ποικίλες ασθένειες υγείας.

Είμαι πεπεισμένη ότι στον 21ο αιώνα, ο πολιτισμός θα είναι αυτό που ήταν η σωματική δραστηριότητα για την υγεία τον 20ο αιώνα, δήλωσε η διευθύντρια του MMFA Nathalie Bondil. Οι πολιτισμικές εμπειρίες θα ωφελήσουν την υγεία και την ευεξία, με τον ίδιο τρόπο που η ενασχόληση με τον αθλητισμό συμβάλλει στην καλή φυσική κατάσταση, ανέφερε η Bondil.

via

"Ο Γέρο-Παλαμάς πέθανε"- Η κηδεία του ποιητή Κωστή Παλαμά που μετατράπηκε σε αντικατοχικό συλλαλητήριο

Στις 27 Φεβρουαρίου 1943, πέθανε ο μεγάλος ποιητής Κωστής Παλαμάς σε ηλικία 84 ετών. Η κηδεία του έγινε την επόμενη ημέρα και μετατράπηκε σε ένα αντικατοχικό συλλαλητήριο.

Οι δεκάδες Αθηναίοι που τον συνόδευσαν στην τελευταία του κατοικία, τον αποχαιρέτησαν τραγουδώντας τον Εθνικό Ύμνο μπροστά στους Γερμανούς κατακτητές. Η Ιωάννα Τσάτσου έγραφε στο ημερολόγιό της: «Χτες βράδυ μία είδηση ακατανόητη μας ήρθε. Μία είδηση ασύλληπτη. Ο Γέρο-Παλαμάς πέθανε. Είχαμε ξεχάσει πως ήταν θνητός». Η είδηση του θανάτου του μεταδόθηκε σε όλη την κατοχική Αθήνα και την επόμενη ημέρα εκατοντάδες Αθηναίοι συγκεντρώθηκαν στο Α' Νεκροταφείο για να τον συνοδεύσουν στην τελευταία του κατοικία.

Ανάμεσα τους και ο Άγγελος Σικελιανός, ο οποίος στάθηκε πάνω από το φέρετρο του ποιητή και είπε: «Σε αυτό το φέρετρο ακουμπάει η Ελλάδα» . Στη συνέχεια απήγγειλε το ποίημα "Παλαμάς", που έγραψε προς τιμήν του ποιητή και μαζί με πλήθος κόσμου τον συνόδευσαν στον χώρο της ταφής. Εκείνη τη στιγμή άρχισαν να τραγουδούν τον εθνικό ύμνο.

Ήταν μια απότιση φόρου τιμής και ευγνωμοσύνης σε έναν από τους σημαντικότερους ποιητές της χώρας. Στο ποιητικό του έργο μίλησε για την Ελλάδα, την αγάπη και το αρχαιοελληνικό πνεύμα. Η συνεισφορά του στα ελληνικά γράμματα ήταν τεράστια και αποτέλεσε κεντρική μορφή της λογοτεχνικής «γενιάς του 1880».

Ο Κωστής Παλαμάς γεννήθηκε το 1859 στην Πάτρα και στα επτά του χρόνια έμεινε ορφανός από πατέρα. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια στο Μεσολόγγι, απ΄όπου καταγόταν, και από μικρή ηλικία έδειξε την κλίση του στην ποίηση και τη λογοτεχνία. Διάβαζε ξένους ποιητές και έγραφε δικούς του στίχους. Μόλις τελείωσε το σχολείο μετακόμισε στην Αθήνα για να σπουδάσει στη Νομική Σχολή Αθηνών, ωστόσο δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις σπουδές του, καθώς τον κέρδισε η ποίηση.

Εργάστηκε σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής και στα 21 του χρόνια τύπωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο "Τραγούδια της Πατρίδος μου". Ήταν η αρχή ενός πλούσιου ποιητικού έργου που εμπλουτιζόταν συνεχώς με σπουδαία ποιήματα μέχρι τη δεκαετία του '30. Έγραψε δεκάδες πεζογραφήματα και δοκίμια και χάρη στο έργο του επανεκτιμήθηκαν ποιητές όπως ο Άνδρέας Κάλβος, ο Κώστας Κρυστάλλης και ο Διονύσιος Σολωμός. Τάχθηκε υπέρ της δημοτικής και υπήρξε κορυφαία μορφή του δημοτικιστικού κινήματος. Έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1930 ανέλαβε χρέη προέδρου. Απέκτησε διεθνή αναγνώριση και υπήρξε υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας 14 φορές!

Από τα ποιητικά του έργα ξεχωρίζει ο "Τάφος", τον οποίο έγραψε μετά τον θάνατο του 4χρονου γιου του Άλκη το 1898. Είχε αποκτήσει ακόμη δύο παιδιά από τον γάμο του με τη Μαρία Βάλβη, τον Λέανδρο και τη Ναυσικά. Σημειώνεται ότι ο Παλαμάς, πέθανε 40 ημέρες μετά την πολυαγαπημένη του σύζυγο, τον θάνατο της οποίας δεν πληροφορήθηκε, καθώς η υγεία του ήταν ιδιαίτερα κρίσιμη.

Διαβάστε μερικούς στίχους από γνωστά ποιήματα του Παλαμά -Η Μεγαλοσύνη των λαών δεν μετριέται με το στρέμμα. Με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το αίμα. -Δεν έχεις Όλυμπε θεούς, μηδέ λεβέντες Όσσα, ραγιάδες έχεις μάνα γη, σκυφτούς για το χαράτσι, κούφιοι και οκνοί καταφρονάν τη θεία τραχειά σου γλώσσα, των Ευρωπαίων περίγελα και των αρχαίων παλιάτσοι ... -Αυτό το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλο κανένα, μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα! -Ασάλευτη δεν είναι καμιά ζωή Λογής ταξίδια μ’ έχουν τρικυμίσει μ’ είδαν τόποι, μου ανοίξανε ναοί και τέχνες με περπάτησαν και η φύση. -Ακούστε. Εγώ είμαι ο γκρεμιστής, γιατί είμ’ εγώ κι ο κτίστης, ο διαλεχτός της άρνησης κι ο ακριβογιός της πίστης.«Ο γκρεμιστής» -Είν’ η ζωή αχαμνόδεντρο σ’ ένα γκρεμόν επάνω. -Και ήταν οι καιροί που η Πόλη πόρνη σε μετάνοιες ξενυχτούσε και τα χέρια της δεμένα τα κρατούσε και καρτέραγ’ ένα μακελάρη (...) Και καρτέραγε τον Τούρκο να την πάρει -Ποιος ξέρει στ’ άλλα τ’ άστρα τι λαοί και τι κάστρα, τ’ άστρα, στο χάος γυρίζουν. -Και βρυσομάνα είν’ η γυναίκα· κι έρχονται από κείνη κι εσύ, αμαρτία, κι ο λυτρωμός κι η ανάσταση και ο Χάρος. -Τη φλόγα άρπαξαν οι άνομοι τη σβήσανε στα βαλτονέρια. -Γνώρισα την Αγάπη, σ’ έζησα πια, ζωή!

via

Hokusai και άλλοι μεγαλοφυείς Ιάπωνες καλλιτέχνες σε μια μοναδική έκθεση στην Αθήνα

Έργα του «πατέρα» των σημερινών manga θα φιλοξενήσει, ανάμεσα σε πολλά άλλα ιαπωνικά αριστουργήματα, η Πινακοθήκη του δήμου Αθηναίων στο πλαίσιο της έκθεσης «Η Ιαπωνία και το Βιβλίο» 

Μία από τις πλουσιότερες συλλογές ιαπωνικής τέχνης παρουσιάζεται στην Αθήνα από τις 4 Μαρτίου, στην Πινακοθήκη του δήμου Αθηναίων, στο πλαίσιο της έκθεσης «Η Ιαπωνία και το Βιβλίο», με έργα μεγάλων εκπροσώπων του Ukiyo-e, του σημαντικότερου ιστορικά καλλιτεχνικού ρεύματος της Ιαπωνίας. Ενδεικτικά, θα έχουμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε εξαιρετικά εικαστικά έργα του 19ου αιώνα, τις σπάνιες εκδόσεις του Λευκάδιου Χερν και τις εικονογραφήσεις στις φανταστικές ιστορίες, καθώς και manga του Katsushika Hokusai. Τα έργα που θα εκτεθούν στην Αθήνα έρχονται από μια από τις πλουσιότερες παγκοσμίως συλλογές ιαπωνικής τέχνης, του Μουσείου Ασιατικών Τεχνών της Κέρκυρας. Συγκεκριμένα, θα παρουσιαστούν 68 έργα του μουσείου, πρωτότυπες έγχρωμες ξυλογραφίες των μεγάλων εκπροσώπων του ρεύματος Ukiyo-e, με προεξάρχουσα βαρύτητα στο εικαστικό έργο του θρυλικού Katsushika Hokusai (1760-1849), «πατέρα» των σημερινών manga, καθώς και η ιδιαίτερη συνομιλία των δύο πολιτισμών, μέσα από την παρουσίαση του έργου του Έλληνα Λευκάδιου Χερν (Patrick Lafcadio Hearn, 1850-1904), ο οποίος έζησε στην Ιαπωνία τον 19ο αιώνα και είχε τόσο κρίσιμη επιρροή στη διάδοση της ιαπωνικής λογοτεχνίας και τέχνης που αναγνωρίστηκε ως «εθνικός συγγραφέας» της Ιαπωνίας

Τα έργα των εκπροσώπων της Ιαπωνικής σχολής Ukiyo-e προέρχονται από τη Συλλογή Γρηγορίου Μάνου, ο οποίος ίδρυσε το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης Κέρκυρας, το 1928. Η συλλογή, που συγκροτήθηκε μεταξύ Βιέννης και Παρισιού, στα τέλη του 19ου αιώνα, είναι μια από τις μεγαλύτερες στον κόσμο σε πλούτο, ποιότητα και αριθμό. Ukiyo-e σημαίνει «εικόνες ενός ρέοντος κόσμου», κι αποτέλεσε στην τέχνη του 18ου και 19ου αι. αναφορά φιλοσοφίας ως προς την αέναη ρευστότητα του γήινου κόσμου. Εξέφρασε με την πρωτοποριακή του τομή όλη τη μεταμορφωτική περίοδο της νέας πρωτεύουσας της Ιαπωνίας, του λιμανιού Edo (σημερινού Τόκιο), ίσως της πρώτης διεθνούς μεγαλούπολης στον κόσμο, η κινητικότητα της οποίας εκφράζεται στην τέχνη. 

Έτσι είναι και το καλλιτεχνικό ρεύμα της Ιαπωνίας που εντυπωσίασε βαθιά την Δύση κι άνοιξε τις πύλες συνομιλίας με τη δυτική τέχνη. Η επιρροή του εγγράφεται ευδιάκριτα σε έργα μεγάλων ζωγράφων, όπως ο Βαν Γκογκ, ο Μανέ, ο Κουρμπέ ή ο Τουλούζ Λοτρέκ.

Στην έκθεση θα παρουσιαστούν έργα μεγάλων, κλασικών σήμερα, δασκάλων του είδους, όπως του Utamaro (1753-1806), με την αισθαντικότητα και την ολοζώντανη κίνηση των διάσημων «καλλονών» του, του Hiroshighe (1797-1858), που ξαφνιάζει ακόμα και σήμερα με την απροσδόκητη προοπτική των τοπίων του, του Kunisada (1786-1864), με την αποκαλυπτική ένταση του ρόλου στους ηθοποιούς Kabuki που εξέχουν στην προτίμησή του, του Kiyonaga (1752-1815), με τη μοναδική φυσικότητα των «παλλακίδων» του, του Kuniyoshi (1798-1861), διάσημου για τις «γάτες» του και ενός από τους τελευταίους μεγάλους δασκάλους του είδους κ.ά. 

Ανάμεσά τους, βαρύνουσας σημασίας και προβολής, το έργο του Katsushika Hokusai (1760-1849), εμπνευστή των σημερινών manga, που με την συνάρθρωση λόγου και εικόνας ανανέωσε ριζικά τις διαστάσεις έκφρασης των δύο μέσων. Ως φυσικό ακόλουθο στην έκθεση έρχεται η παρουσίαση του έργου του ελληνικής καταγωγής Ιάπωνα συγγραφέα, Λευκάδιου Χερν (Patrick Lafcadio Hearn, 1850-1904), που κεντρίζει έντονα το ενδιαφέρον τόσο με την απίστευτη πορεία της ζωής του, όσο και με την απόκοσμη, ιδιαίτερη αίσθηση της γραφής του.

Γνωστό στους κινηματογραφόφιλους είναι το κλασικό αριστούργημα Kwaidan του Ιάπωνα σκηνοθέτη Masaki Kobayashi, βασισμένο στο βιβλίο του Χερν, που είχε βραβευτεί το 1965 στις Κάννες. Η εξαιρετική συλλογή των έργων του Χερν ήταν έργο του Τάκη Ευσταθίου, που τη δώρισε στο Μουσείο Ασιατικής Τέχνης της Κέρκυρας, συμβάλλοντας σημαντικά στον σημερινό πλούτο των εκθεμάτων του. Ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας δήμου Αθηναίων, η Αθήνα 2018, Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου δήμου Αθηναίων, μέγας δωρητής της οποίας είναι το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης Κερκύρας συνδιοργανώνουν την έκθεση που πραγματοποιείται υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ιαπωνίας στην Αθήνα, στο πλαίσιο του εορτασμού των 120 χρόνων διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας-Ιαπωνίας που συμπληρώνονται το 2019.

Την επιμέλεια της μοιράζονται ο Ντένης Ζαχαρόπουλος, καλλιτεχνικός σύμβουλος και επιμελητής της Πινακοθήκης, Μουσείων και Συλλογών του δήμου Αθηναίων και η Δέσποινα Ζερνιώτη, διευθύντρια του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης της Κέρκυρας.

Info Η Ιαπωνία και το Βιβλίο Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων (Λεωνίδου & Μυλλέρου, Μεταξουργείο) 4/3-3/5 Εγκαίνια: 4/3, 19:30 Ώρες λειτουργίας: Τρ. 10:00-21:00, Τετ.-Σάβ. 10:00-19:00, Κυρ. 10:00-16:00 Είσοδος ελεύθερη 

via

Ανθεστήρια, αποκριές και ψυχοσάββατα στη διαχρονία της Αθήνας Η συγγραφέας και ξεναγός Άρτεμις Σκουμπουρδή κάνει μια ιστορική αναδρομή στο ξεκίνημα του Τριωδίου στην Αθήνα.

 

Στη μαγική πόλη, την Αθήνα της αρχαιότητας, όπου άνθησε ο ελληνισμός, κάθε χρόνο τέτοιες μέρες γιόρταζαν τα Ανθεστήρια. Επί τρεις συνεχόμενες μέρες, στις 11, 12 και 13 του μηνός Ανθεστηριώνος, που αντιστοιχούν στα τέλη του δικού μας Φεβρουαρίου, οι Έλληνες σε πάνδημες χαρούμενες συγκεντρώσεις απολάμβαναν τη σπουδαία αυτή διονυσιακή γιορτή.

 Η ονομασία Ανθεστήρια ετυμολογείται από τα ρήματα «αναθέω» και «αναθεύσασθαι», που ερμηνεύονται ως επανέρχομαι - ανακαλώ. Επομένως, ο παλλαϊκός εορτασμός αποσκοπούσε στην «ανάκληση του έαρος», δηλαδή στην αφύπνιση της φύσης μετά τη χειμερία καταστολή. Οι Έλληνες λάτρεψαν τον Διόνυσο σαν δαίμονα της βλάστησης που πεθαίνει και ανασταίνεται όπως και ο Άδωνις, ο Όσιρις, ο Χριστός. Πίστευαν πως ο μαρασμός των δέντρων, η καταστολή της φύσης ήταν ο θάνατος του θεού, ενώ η βλάστηση, η ανθοφορία και η καρποφορία ήταν η ανάστασή του. 

Πίστευαν ακόμα πως, όταν ο Διόνυσος επιστρέφει από τον Άδη, η λαχτάρα του για ζωή ξεσπάει σε μια φρενίτιδα που την ημερώνει μόνο η πειθαρχία του ρυθμού. Δοξασία αντιληπτή, καθώς ο ελληνικός λαός λάτρεψε και χάρηκε τη ζωή όσο λίγοι. 

Έτρωγαν, έπιναν, τραγουδούσαν και χόρευαν. Με τον χορό πατούσαν με ορμή πάνω στη γη για να την αφυπνίσουν από τη χειμερία καταστολή ώστε να αρχίσει πάλι την ορμητική ανοιξιάτικη αναγέννησή της, καθώς φρονούσαν ότι μαζί με τη φύση ξαναγεννιέται και ο Διόνυσος. 

Αυτή η φρενίτιδα, λοιπόν, η έκσταση και η μανία του θεού μεταδίδονται στους λάτρεις του την εποχή που πλησιάζει η ανάστασή του, κάθε φορά που τελειώνει ο παγερός χειμώνας και προβάλλει η άνοιξη με τη βλάστηση και την ανθοφορία. Μαζί με τον όμορφο ολύμπιο Διόνυσο λατρεύτηκαν και οι Υάδες, οι μυθικές νύμφες που ανέθρεψαν στοργικά τον θεό στην κοιλάδα της Νύσσας. Έλεγαν πως ο Δίας τις μεταμόρφωσε σε αστερισμό για να τις ευχαριστήσει που φρόντισαν τον μικρό του γιο. Από τότε οι Υάδες λάμπουν στο ουράνιο στερέωμα και φέρνουν την ευεργετική για τα αμπέλια βροχή που κάνει τους βλαστούς να φυτρώσουν και τους καρπούς να δέσουν! Μόνιμη συντροφιά του Διονύσου ήταν οι Σάτυροι, οι Σειληνοί και οι Νύμφες, ντυμένοι όλοι τους με δέρματα ζώων. Μα και οι θνητοί έσμιγαν μαζί τους νοερά, οργιάζοντας στις βουνοπλαγιές τη νύχτα, υπό το φως των δαυλών που τρεμόσβηνε.

Ανάμεσά τους ξεχώριζαν οι Μαινάδες (από το ρήμα «μαίνομαι») και οι Βακχίδες (δηλαδή οι κυριευμένες από τον Βάκχο). Κρατούσαν φαλλούς και θύρσους, καλυμμένους με φύλλα κισσού, έτρεχαν και χόρευαν με διαπεραστικές κραυγές και επιφωνήματα χαράς, φυσικά κυριευμένες από την επίδραση του οίνου. Άλλωστε, πίστευαν στη ρήση που θα επαναλάβει αργότερα ο Οράτιος: «Το κρασί είναι ζωή και ο Βάκχος ανοίγει τις πύλες της καρδιάς». Στο πέρασμα του χρόνου, οι ιεροτελεστίες αυτές εκσυγχρονίστηκαν και μεταφέρθηκαν από τις βουνοπλαγιές στις πόλεις και τα διονυσιακά ιερά. Οι λάτρεις του Διονύσου σχημάτιζαν πομπές στους δρόμους της Αθήνας, φορούσαν μάσκες και μετέφεραν το ξόανο του θεού πάνω σε ένα άρμα που είχε σχήμα πλοίου. Ο τελικός προορισμός του ήταν το διονυσιακό θέατρο, όπου στο κέντρο της ορχήστρας, πλάι στον βωμό, τοποθετούσαν το ξόανο του Διονύσου, ώστε ο θεός να απολαμβάνει τα προς τιμήν του θεάματα. 

Θρυλείται πως ο πρώτος που χρησιμοποίησε ένα παρόμοιο άρμα σε σχήμα καραβιού, ένα carrus navalis, ήταν ο δημιουργός της δραματικής τέχνης, ο Θέσπις, ο οποίος μάλιστα νίκησε στους πρώτους θεατρικούς αγώνες της Αθήνας το 534 π.Χ. Το ιδιόρρυθμο, λοιπόν, άρμα του, το carrus navalis, έγινε αφορμή για να προκύψει (κατά μία εκδοχή) η λέξη «καρναβάλι»!

Οι τρεις μέρες των Ανθεστηρίων είχαν διαφορετικές ονομασίες, τελετουργίες και συμβολισμούς. Την πρώτη μέρα την αποκαλούσαν «Πιθοίγια» (άγω πίθους), επειδή άνοιγαν τα πιθάρια με το κρασί της νέας σοδειάς. Με το άνοιγμα των πίθων ξεκινούσε η οινοποσία, στην οποία συμμετείχαν όλοι ανεξαιρέτως, ακόμα και οι δούλοι! Συνέχιζαν με διαγωνισμούς οινοποσίας, π.χ. ποιος θα αδειάσει γρηγορότερα το αγγείο πόσης και ποιος θα σταθεί να χορέψει −χωρίς να γλιστρήσει− πάνω σε έναν ασκό γεμάτο οίνο και αλειμμένο με λίπος (ασκολιασμός)! Έτρωγαν, έπιναν, τραγουδούσαν και χόρευαν. Με τον χορό πατούσαν με ορμή πάνω στη γη για να την αφυπνίσουν από τη χειμερία καταστολή ώστε να αρχίσει πάλι την ορμητική ανοιξιάτικη αναγέννησή της, καθώς φρονούσαν ότι μαζί με τη φύση ξαναγεννιέται και ο Διόνυσος. 

Τη δεύτερη μέρα των Ανθεστηρίων, που ονόμαζαν «Χόες», την αφιέρωναν στη χαρά και στην ελπίδα της ζωής, στα μικρά παιδιά. Ένα μεγάλο διάστημα της ημέρας αυτής ασχολούνταν με τα τρυφερά βλαστάρια τους σε χώρους ιερούς, αφιερωμένους στον Διόνυσο. Έπαιζαν μαζί τους, τους πρόσφεραν λιχουδιές και ένα μικρού μεγέθους χαριτωμένο αγγείο, τη «χουν», που έδινε την ονομασία Χόες στην ιδιαίτερη αυτή ημέρα. Η «χους» απεικόνιζε παιδάκια που διασκεδάζουν, μπουσουλούν και απολαμβάνουν τις χαρές και τα δώρα που απλόχερα προσφέρουν οι στενοί συγγενείς τους. Εμπεριείχε κάποιο τερψιλαρύγγιο έδεσμα, ίσως μέλι. 

Με τις ευχάριστες αυτές ασχολίες οι Αθηναίοι συμβολικά αναδείκνυαν το θαύμα της ζωής, της δημιουργίας και της ανάπτυξης, υμνούσαν την αιώνια δύναμη της φύσης. 

Όμως, η ημέρα των Χόων δεν τελείωνε εδώ, είχε κι άλλα ενδιαφέροντα. Το απομεσήμερο τα φώτα μεταφέρονταν στην Αρχαία Αγορά, όπου οι Αθηναίοι ξεφάντωναν με τους συμβολικούς γάμους του Διονύσου με τη Βασιλίννα, τη σύζυγο του Βασιλέως-Άρχοντος. Ένα πανάρχαιο συμβολικό δρώμενο που σχετίζεται με την ευγονία και πραγματοποιούνταν μπροστά στη Βασίλειο Στοά της Αγοράς, όπου και η έδρα του Βασιλέως-Άρχοντος, του θρησκευτικού ηγέτη της πόλης. 

Φανταστείτε την ευδιάθετη εικόνα της Αγοράς που έσφυζε από θιασώτες του θεού του οίνου. Συνωστισμός και ευεξία με άφθονο οίνο και εδέσματα στην καρδιά της πόλης. Αρκετοί Αθηναίοι σε κατάσταση μέθης έφερναν άμαξες και πηγαινοέρχονταν στην πλατεία της Αγοράς. Τότε το κρασί έκανε το θαύμα του. Καθώς διασταυρώνονταν οι άμαξες και έκλεινε η μία τον δρόμο της άλλης, ο καθένας έβγαζε τα «άπλυτα» του άλλου στη φόρα και εκτόνωνε το υβριστικό του μένος, του έσερνε τα εξ αμάξης (θυμίζει τους γεφυρισμούς των μυστών κατά την πορεία τους προς την Ελευσίνα). 

Η τρίτη μέρα των Ανθεστηρίων, οι Χύτροι, ήταν αφιερωμένη στους προσφιλείς νεκρούς. Τιμούσαν, λοιπόν, τους νεκρούς για να εξασφαλίσουν την ευχή τους για ευγονία. Πίστευαν πως οι νεκροί από τα σκοτεινά παλάτια του Άδη θα ευφρανθούν με τις προσφορές των αγαπημένων τους, την πανσπερμία. Αυτή η πανσπερμία ήταν σπόροι και καρποί μαγειρεμένοι σε μεγάλα, πήλινα σκεύη, τις χύτρες, και, φυσικά, είναι τα «πολύσπορα» της Μακεδονίας και τα δικά μας κόλλυβα, γνωστά εδώ και 4.000 χρόνια, τουλάχιστον, στη δική μας παράδοση! Ήταν η προσφορά των αρχαίων Ελλήνων στους σεβαστούς νεκρούς και στον Ερμή ψυχοπομπό που με τα φτερωτά σανδάλια του οδηγούσε τις σκιές των νεκρών στον αχόρταγο Κάτω Κόσμο. Την πανσπερμία έφερνε κάθε οικογένεια στον τάφο των αλησμόνητων ανθρώπων τους που είχαν ταξιδέψει στο «κοινό λιμάνι του Άδη». Έπρεπε να φαγωθεί την ίδια μέρα, έτρωγαν οι ίδιοι και πρόσφεραν στους περαστικούς. Ό,τι περίσσευε το άφηναν για τα ιπτάμενα όντα του ουρανού. 

Στο τέλος της ημέρας ξόρκιζαν τις Κήρες, θεότητες του θανάτου, και όλα τα κακά πνεύματα με τη φράση που όριζε το τέλος της διονυσιακής τελετουργίας: «Στην πόρτα (έξω) οι Κήρες, τέλειωσαν τα ανθεστήρια!...» 

Αργότερα, στα χρόνια του ναδίρ, της λησμονιάς και των δοκιμασιών του Μεσαίωνα, οι Αθηναίοι, χριστιανοί πλέον, κάλυψαν με χριστιανικό πέπλο την παραδοσιακή τους λατρεία. Άλλαξαν τα ονόματα των θεών, των εορτών, διαφοροποίησαν συνήθειες και, αναγκαστικά, ακολούθησαν τη νέα τάξη πραγμάτων με σεβασμό και πίστη, διατηρώντας αξίες, ήθη και έθιμα. Στη μεσαιωνική Αθήνα, κάθε χρόνο την ίδια εποχή οι κήρυκες ήταν εξουσιοδοτημένοι να αναγγείλουν στους ανθρώπους της πόλης ότι «μπαίνει το τριώδι» και διαλαλούσαν την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου την «προφωνούσιμη», όπως ακριβώς αποκαλούνταν η συγκεκριμένη ημέρα, επειδή αποτελούσε τον προπομπό της αποκριάτικης περιόδου. Στη συνέχεια, κάθε νοικοκυριό έκανε τις προμήθειές του σε τρόφιμα, κυρίως κρέας. Με «καλό φαγί» θα ερχόταν και το κέφι για μασκαρέματα και χορούς, στοιχεία απαραίτητα για την άρνηση της μιζέριας και των θλιβερών μεσαιωνικών συγκυριών που ταλάνιζαν ιδιαιτέρως τους Αθηναίους. Γλεντούσαν και πάλι οι ταλαίπωροι άνθρωποι του πάλαι ποτέ «κλεινού άστεως», για να ξορκίσουν το κακό, τις συμφορές, για να ξεδώσουν και να εκτονωθούν. Δεν είχα δει ποτέ κόσμο να χορεύει με μεγαλύτερη μανία απ' όσο η καλή ελληνική κοινωνία!... Είναι αλήθεια ότι δεν ταξίδεψα στην Ισπανία... Οι γυναίκες προπάντων είναι ακούραστες... —Edmond About, 1852 Ούτε στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας εγκατέλειψαν τις παγανιστικές εκείνες διονυσιακές τελετές που τους πρόσφεραν χαρές κι ελπίδες. Τέτοιες μέρες διατηρούσαν το κέφι τους ακμαίο και πολλοί εμφανίζονταν μασκαρεμένοι, παριστάνοντας, όπως έλεγαν, τα «είδωλα». Κάποιοι κρατούσαν ξύλινα ανδρείκελα που τα αποκαλούσαν «ξόανα». Άλλοι, πάλι, μεταμφιέζονταν σε ζώα και τους αποκαλούσαν «ταράματα». Πάνω στα μάρμαρα του ναού του Ηφαίστου και της Εργάνης Αθηνάς (Θησείον), ανάμεσα σε πολλά άλλα γκράφιτι, ξεχωρίζει η επιγραφή κάποιου ανώνυμου Αθηναίου: «1800 Φλεβαρίου 18 εχορέψαμεν την αποκρηά». 

Ο αθηναιογράφος Δημήτριος Καμπούρογλου μας πληροφορεί ότι την ίδια αυτή μέρα ακούστηκε για πρώτη φορά το τραγούδι «Τούτη τη γη που την πατούμε, όλοι μέσα της θα μπούμε». Μετά την Απελευθέρωση, και όταν η Αθήνα πλέον ανακηρύσσεται πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, οι άνθρωποί της γλεντούν με την καρδιά τους την αποκριά. Έστηναν σε αρχοντικά και σε φτωχόσπιτα χαρούμενες συγκεντρώσεις και... υπηρετούσαν επαξίως τον Διόνυσο και την Τερψιχόρη! Ο Γάλλος αρχαιολόγος Edmond About, στα 1852, ερχόμενος στην Αθήνα, ομολογεί: «Δεν είχα δει ποτέ κόσμο να χορεύει με μεγαλύτερη μανία απ' όσο η καλή ελληνική κοινωνία!... Είναι αλήθεια ότι δεν ταξίδεψα στην Ισπανία... Οι γυναίκες προπάντων είναι ακούραστες...». Αλλά και τα φαγοπότια καλά κρατούσαν, καρυκευμένα με μπόλικο σκόρδο. Γράφει πάλι ο Edmond About, ο οποίος παρίσταται σε όλα τα «καθώς πρέπει» γλέντια της αθηναϊκής αποκριάς του 1852: «Μόλις έφθασε η ορχήστρα, χύθηκε μέσα στην αίθουσα μια μυρωδιά σκόρδου που όλο και δυνάμωνε. Είναι μια μυρωδιά λοκάλ που την ξαναβρίσκεις σχεδόν σε όλους τους χορούς. Πιστεύουν στη χώρα ότι χωρίς σκόρδο οι χοροί είναι άνοστοι, όπως και τα ροσμπίφ». Το γαϊτανάκι είναι από τα πιο γνωστά αποκριάτικα έθιμα. Την ίδια περίπου εποχή τριγύριζαν στους δρόμους της πόλης και άλλα αποκριάτικα δρώμενα, όπως το γνωστό «Γαϊτανάκι» και η «Γκαμήλα του Βαγγελάρα». Αυτή η «Γκαμήλα» ήταν ένα τερατόμορφο κατασκευάσμα, όπου κάτω από ένα μεγάλο δέρμα κινούνταν ρυθμικά τέσσερις άνθρωποι, υπό τον ήχο του τυμπάνου του Βαγγελάρα. Καθώς η «γκαμήλα» περνούσε από τα στενά σοκάκια της Πλάκας, οι κινούμενοι άνθρωποι, μέσα από τα σωθικά της, άπλωναν τα χέρια τους κι έκλεβαν ψωμιά, λαχανικά κι άλλες νοστιμιές από τα εκτεθειμένα υπαιθρίως αγαθά των εμπορικών καταστημάτων. Ο ποιητής της ανθισμένης αμυγδαλιάς Γεώργιος Δροσίνης μας αναφέρει ότι έξω από το πατρικό του σπίτι, κατά τη δεκαετία 1860-1870, στη συμβολή των δρόμων Αδριανού, Θέσπιδος και Τριπόδων, πραγματοποιούνταν ένα εντυπωσιακό αποκριάτικο δρώμενο, η «Αρπαγή της Ωραίας Ελένης». Σ' αυτήν έπαιρναν μέρος οι «κάρη κομμώοντες Αχαιοί» με τους «χρυσοφόρους Μήδους» και όλοι διεκδικούσαν την «Ωραία Ελένη», που ήταν νεαρός μυστακοφόρος και ενίοτε φρεσκοξυρισμένος. Στην ίδια αποκριάτικη ατμόσφαιρα της περιόδου αυτής εξελίσσεται και ένα άλλο κωμικοτραγικό συμβάν: η πρέσβειρα της Ρωσίας, άρτι αφιχθείσα στην Αθήνα, θέλησε να οργανώσει χορό μεταμφιεσμένων. Έβγαλε, λοιπόν, ντελάλη και προσκαλούσε στην πρεσβεία, στην οδό Αδριανού «... οιονδήποτε γλεντζέ, ευπρεπώς ενδεδυμένο, φέροντα προσωπίδα». 18.2.2018 Ο Έλληνας που έχει μια από τις σημαντικότερες συλλογές με μάσκες στον κόσμο Δυστυχώς, όμως, για την πρέσβειρα και τους προσκεκλημένους της, μαζί με τους μασκαράδες της υψηλής αθηναϊκής κοινωνίας εισχώρησαν στη φιλόξενη Ρωσική Πρεσβεία και αρκετοί μάγκες του Ψυρρή μασκαρεμένοι. Όταν η κρασοκατάνυξη έφτασε στο αποκορύφωμά της, συνέβη το απροσδόκητο. Οι μάγκες, ευπρεπώς ενδεδυμένοι και με προσωπίδες, άρχισαν να βγάζουν τα άπλυτα των ευγενών στη φόρα και η βραδιά έκλεισε με λιποθυμίες και βογγητά. Μετά το ατυχές συμβάν πέρασαν χρόνια πολλά έως ότου οι Αθηναίοι να αποτολμήσουν άλλον χορό μεταμφιεσμένων. Λίγο αργότερα, στο γύρισμα του 19ου αιώνα προς τον 20ό, και ο ποιητής Σουρής σατιρίζει τους σύγχρονους λάτρεις του Διονύσου και της Τερψιχόρης στην Αθήνα, που, ακόμα και σε δύσκολες περιόδους, εθνικής κρίσης και οικονομικής δυσπραγίας, συγκεκριμένα στις αποκριές του 1897, το ρίχνουν στο γλέντι και χορεύουν μετά μανίας «πα-ντε-κατρ», τον χορού του συρμού. Και ο Σουρής γράφει σχετικά στον «Ρωμηό» του: «Γλέντα ψωρορρωμέικο, πήδα, παναθεμάσε χωρίς ψωμί σηκώνεσαι με πά - ντε - κάτρ κοιμάσαι». Την παράσταση έκλεβε, όμως, το Άρμα της Θεοδοσίας. Ο ευφυής νησιώτης του Μεταξουργείου, ο Θεοδόσιος, πάνω στο άρμα έστηνε σατιρικό δρώμενο ποιότητας, ανάλογα με την επικαιρότητα. Γνωστή ήταν η προσφώνηση του Θεοδοσίου πάνω από το ιδιότυπο άρμα του: «Χαίρετε, κυρίες Αθηναίες και κύριοι Αθηναίοι, που είστε διαρκώς νέοι κι αυτό το χρωστάτε στο ξύρισμα, και στου παλιού σακακιού σας το γύρισμα, την υγειά σας χρωστάτε στον ήλιο μας, που σαν χρυσάφι αστράφτει, το δε παλτό σας χρωστάτε στον ράφτη!» Αποκριές στην Αθήνα τη δεκαετία του '80. Φωτο: Σπύρος Στάβερης Το 1887 ιδρύθηκε η Επιτροπή του Κομιτάτου για τον Καρνάβαλο στην πόλη μας. Χαράς ευαγγέλια! Και στα 1889 εμφανίστηκε, επιτέλους, στους αθηναϊκούς δρόμους ο πρώτος έντεχνος Καρνάβαλος! Τότε, στον Τύπο της εποχής κυκλοφόρησε ως πρωτοσέλιδο ο τίτλος: «Είμαστε εφάμιλλοι των Ευρωπαίων μασκαράδων!». «Αθηναίοι και Αθηναίισες» φώναζε ο ντελάλης μέρες πριν στις γειτονιές. «Να κλείσετε τα σπίτια σας, τις πόρτες σας και να τρέξετε να υποδεχτείτε στις 2 το απόγευμα τον Καρνάβαλο, τον βασιλέα του γέλωτος, όστις θα μας κάνει τη μεγάλη τιμή να επισκεφθεί τον τόπο μας!». Χαλασμός Κυρίου, πατείς με πατώ σε στον Καρνάβαλο που συνοδευόταν από «ανθοβολίας» και ενίοτε «οσπριοβολίας», πόλεμο ανθέων αλλά και οσπρίων, και ο σωζών εαυτόν σωθήτω! Πριν ακόμα της Πλάκας οι ανηφοριές σιγήσουν, οι θιασώτες του Διονύσου, της παλιάς Αθήνας, οργάνωναν το γλέντι της Καθαράς Δευτέρας. Ήταν η ευτυχής μέρα που γιόρταζαν στην Αθήνα και οι γαλατάδες. Τότε, σουραύλια, ζουρνάδες και τύμπανα αντάμα με βιολιά, λαούτα και σαντούρια δοξάζονταν στους Στύλους του Ολυμπίου Διός. Ήταν η κορύφωση των διονυσιακών εορτών, αιώνες μετά το πέρασμα του θεού. Γιατί ο Διόνυσος ποτέ δεν σβήστηκε από την ψυχή των Ελλήνων. Ζει και βασιλεύει στις καρδιές μας, προσπαθώντας να μας χαρίσει ελπίδα. Ο ντελάλης της τελευταίας Κυριακής διαλαλούσε ακούραστα: «Μασκαράδες και πολίται, στις κολώνες να βρεθείτε!». Όπως καταλαβαίνετε, το κάλεσμα ήταν για τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, την Καθαρά Δευτέρα. Κι εμείς, εκτός του περιβόλου του Ολυμπιείου, καθώς είναι κλειστός πλέον από τα χρόνια του Μεσοπολέμου, με ή χωρίς ζουρνάδες και τύμπανα, ευχόμαστε από καρδιάς χαρούμενη Αποκριά και καλή Σαρακοστή... To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

via

«Ο Θαυματοποιός»

Υπόθεση: Ίσως στο Παρίσι του Μεσοπολέμου η τέχνη του Θαυματοποιού να μάγευε, οι εποχές αλλάζουν και μόνο οι ροκ σταρ κλέβουν πια την παράσταση. Έτσι, ο άνθρωπός μας, που εργάζεται ως Θαυματοποιός, ξεπέφτει να ασκεί την τέχνη του σε μπαρ, καφετέριες και πάρκα.

Η τύχη του όμως αλλάζει, όταν σ’ ένα χωριό της Σκοτίας, συναντά ένα αθώο κορίτσι, την Αλίκη, που πιστεύει πως τα κόλπα του είναι πραγματική μαγεία. Μαζί της πηγαίνει στο Εδιμβούργο, όπου εκείνη κρατά το σπίτι και εκείνος εργάζεται σ’ ένα μικρό θέατρο. Γοητευμένος από τον ενθουσιασμό της, την ανταμείβει με όλο και περισσότερα δώρα. Δεν μπορεί όμως να της χαλάσει το όνειρο και να της αποκαλύψει ότι η μαγεία του δεν υπάρχει…

Μια ταινία που βασίζεται σ’ ένα ανέκδοτο σενάριο του Ζακ Τατί, του σημαντικότερου κωμικού του κινηματογράφου στη Γηραιά Ήπειρο από την εμφάνιση του ομιλούντος έως σήμερα, το οποίο γράφτηκε το 1956 ως μια προσωπική επιστολή προς την αποξενωμένη, μεγαλύτερη κόρη του.

Σκηνοθεσία: Σιλβέν Σομέ.

Διακρίσεις:

Βραβείο Καλύτερου Κινούμενου Σχεδίου στα Ευρωπαϊκά Βραβεία 2010.

Υποψήφιο για Χρυσή Σφαίρα Κινούμενου Σχεδίου.

...

"Μπορεί πια να μην υπάρχουν μάγοι, υπάρχει όμως ακόμα μαγεία…

κι είναι η αληθινή αγάπη πέρα από τον θάνατο."

Παραδοσιακές κούκλες και παιχνίδια από την Ιαπωνία στο Μουσείο Μπενάκη Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην Γιορτή των Κοριτσιών Hina Matsuri και στην Ημέρα των Παιδιών Kodomo no hi.

Το Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με την Πρεσβεία της Ιαπωνίας παρουσιάζουν μία συλλογή από ιαπωνικά παραδοσιακά παιχνίδια και κούκλες τα οποία συνδέονται με εθιμικές γιορτές και αποτελούν αναπόσπαστα κομμάτια του πολιτισμού της Ιαπωνίας μέσα στους αιώνες.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην Γιορτή των Κοριτσιών Hina Matsuri και στην Ημέρα των Παιδιών Kodomo no hi.

Κάθε χρόνο στις 3 Μαρτίου, οι οικογένειες που έχουν κορίτσια, τοποθετούν στα σπίτια τους μια σκάλα καλυμμένη με κόκκινο χαλί, για να στολίσουν τις κούκλες hina-ningyō ντυμένες με παραδοσιακά κοστούμια, ως σύμβολο καλής τύχης για την μελλοντική ζωή των κοριτσιών. Οι κούκλες αναπαριστούν το αυτοκρατορικό ζεύγος, τους αυλικούς, τους μουσικούς και τους υπηρέτες του αυτοκρατορικού οίκου κατά την περίοδο Heian.

Στις 5 Μαΐου η ημέρα είναι αφιερωμένη στον σεβασμό της προσωπικότητας των παιδιών και στην ευτυχία τους. Οι οικογένειες των αγοριών στολίζουν τα σπίτια τους με την παραδοσιακή περικεφαλαία των Samurai, Kabuto και τις σημαίες σε σχήμα κυπρίνου koinobori ως σύμβολα δύναμης, ζωτικότητας και θάρρους. Σύμφωνα με την ιαπωνική παράδοση σκοπό έχουν να προστατεύουν τα παιδιά από την ατυχία και την ασθένεια.

Η έκθεση πραγματοποιείται με αφορμή τον εορτασμό των 120 χρόνων διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Ιαπωνίας το 2019 στo πλαίσιo διαφόρων πολιτιστικών εκδηλώσεων.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΗΣ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ

ΔΙΑΡΚΕΙΑ:

22/02/2019 - 30/06/2019

ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ:

Η έκθεση είναι ανοιχτή τις ημέρες & ώρες λειτουργίας του μουσείου

ΕΙΣΙΤΗΡΙA:

Είσοδος στην έκθεση συμπεριλαμβάνεται στο εισιτήριο γενικής εισόδου του Μουσείου Μπενάκη Παιχνιδιών: € 9, € 7

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ:

via

Heart Nebula: Το νεφέλωμα της καρδιάς (και της ψυχής)

Το Νεφέλωμα της καρδιάς βρίσκεται στον αστερισμό της Κασσιόπης, σε απόσταση 7.500 ετών φωτός από τη Γη και έχει έκταση 200 έτη φωτός.

Τη φαντασμαγορική φωτογραφία του νεφελώματος της καρδιάς (heart nebula) τράβηξε το γαλλο-καναδικό τηλεσκόπιο στην Χαβάη, στις 10 Νοεμβρίου του 2011.

Οι αστρονόμοι παρατήρησαν ότι δίπλα στην καρδιά του νεφελώματος υπήρχε και η “ψυχή” του (στα αριστερά της παρακάτω φωτογραφίας).

Συχνά αποκαλείται και “νεφέλωμα του σκύλου που τρέχει” (Running Dog nebula), κυρίως από εκείνους που το παρατηρούν με τηλεσκόπιο. Παρακάτω μία πιο κοντινή και αρκετά εντυπωσική λήψη.

Τα νεφελώματα αυτά βρίσκονται στο “χέρι του Περσέα“, ένα αστερισμό του γαλαξία μας που ανακαλύφθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο.

via

Κοντά στον αστερισμό της Κασσιόπης, περίπου στα 7500 έτη φωτός από μας, ένα από τα πιο όμορφα νεφελώματα εκπομπής του Γαλαξία μας.

The Heart Nebula (Νεφέλωμα της Καρδιάς) το όνομά του, για προφανείς λόγους. Στο κέντρο του, ένα τσαμπί από νεογέννητα άστρα, κάνει τη συνολική εικόνα ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Το χαρακτηριστικό του χρώμα είναι αποτέλεσμα της παρουσίας του υδρογόνου.

via

Ο θάνατος ως δυνατότητα

Ηδη από πολύ νωρίς, στον πλατωνικό διάλογο «Φαίδων», η φιλοσοφία αυτοπροσδιορίζεται ως «μελέτη θανάτου». Η προσδοκία, εντούτοις, ότι αυτή η μελέτη μπορεί να αποφέρει ένα είδος υπέρβασης του θανάτου διαψεύδεται οικτρά. Τα τέσσερα επιχειρήματα υπέρ της αθανασίας της ψυχής που εκθέτει ο Σωκράτης στον διάλογο είναι φανερό ότι στερούνται εγκυρότητας και πειστικότητας.

Πιο γειωμένος και ρεαλιστής, ο Αριστοτέλης θα προσεγγίσει τον θάνατο υπό το πρίσμα της ζωής, της οποίας στόχος είναι η πραγμάτωση του ύψιστου ανθρώπινου αγαθού: της ευδαιμονίας. Η ευδαιμονία αποτελεί την έσχατη ανθρώπινη επιδίωξη· δεν συνιστά ούτε ένα βίωμα υψηλών συναισθηματικών εντάσεων, ούτε μια απλώς υποκειμενική κατάσταση: αποτελεί, αντίθετα, ενεργό πραγμάτωση («ενέργεια») ενός τρόπου ζωής που αναδεικνύει την ενότητα ενός «βίου». Το ερώτημα που απασχολεί τη φιλοσοφία δεν είναι αν «εγώ νιώθω» ευδαίμων, αλλά αν είναι εύλογο και ορθό «ο Χ να θεωρηθεί ευδαίμων».

Αν όμως η ευδαιμονία αφορά το σύνολο ενός ανθρώπινου βίου, και δεδομένου ότι το εύθραυστο και ευμετάβλητο των ανθρωπίνων πραγμάτων επιφυλάσσει ματαιώσεις και ανατροπές, μήπως τότε θα πρέπει να περιμένουμε έως τον θάνατο κάποιου, πριν τον χαρακτηρίσουμε ευδαίμονα; Αυτό ήταν το νόημα της περίφημης προειδοποίησης του Σόλωνα προς τον Κροίσο: τέλος όρα βίου («δες πρώτα το τέλος»). Και όμως: η «ευδαιμονία» δεν είναι ένας όρος που έχει θέση μόνο σε μια νεκρολογία. Η ενότητα ενός βίου δεν συγκροτείται μόνο ex post, αλλά σε κάθε στιγμή του, ακολουθώντας τις πορείες και μεταπτώσεις, τα επιτεύγματα και τις ματαιώσεις του.

Και η ενότητα αυτή δεν συγκροτείται μόνο από το παρελθόν μας, από όσα έχουν γίνει, αλλά και από όσα συναπαρτίζουν το μελλοντικό σχεδίασμα του βίου μας. Ο βίος αυτός, με τα λόγια του ποιητή, αποβλέπει «σε ένα τέλος που είναι πάντοτε παρόν». Το τέλος αυτό, εντούτοις, δεν επισκιάζει ούτε ακυρώνει την πράξη μας· αντίθετα, την προσανατολίζει, θέτοντάς τη διαρκώς ενώπιον του αιτήματος της αναγκαίας ενότητας.

Εδώ ακριβώς έγκειται το παράδοξο του θανάτου: ενώ είναι το τέλος εκείνο που ακυρώνει ριζικά την ανθρώπινη πράξη, συγχρόνως της προσδίδει την αναγκαία ενότητα. Η φιλοσοφία καλείται να αναλάβει αυτό το παράδοξο· δεν αναζητεί παρηγορία στο Επέκεινα, και, κατά τούτο, διαφέρει αποφασιστικά από θρησκευτικές προσδοκίες.

Με τα λόγια του Μάρτιν Χάιντεγκερ, «κάθε φιλοσοφία είναι θεμελιωδώς αθεϊστική». Ο θάνατος, παρατηρεί ο Χάιντεγκερ, πρέπει να κατανοηθεί ως η πιο ριζική και καίρια ανθρώπινη δυνατότητα.

Ο θάνατος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής μας: αποτελεί το πέρας της, και έτσι την καθορίζει – ως διαρκής παρουσία ενός «ούπω», ενός «όχι ακόμη». Αυτό το «ούπω» δεν έχει ωστόσο τη μορφή μιας εξωτερικής εκκρεμότητας ή υπολοίπου, όπως η αποπληρωμή ενός δανείου, ή η συμπλήρωση ενός παζλ. Ο θάνατος δεν αποτελεί για την ύπαρξη κάτι εξωτερικό και μελλοντικό, αλλά κάτι εγγενές και παροντικό: προσδιορίζει την ύπαρξη βαθιά στον πυρήνα της ως πεπερασμένη. Ο άνθρωπος «θνήσκει ενόσω υπάρχει», και ο θάνατος είναι «ένα φαινόμενο της ζωής»: Αν και συνιστά την πλήρη ακύρωση της ύπαρξης, της επιτρέπει συγχρόνως να σχετισθεί με τον εαυτό της ως ολότητα. Με αυτή την έννοια, ο θάνατος αποτελεί μια δυνατότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Μη αναπληρώσιμος

Ο θάνατος δεν μπορεί, εντούτοις, να αποτελέσει αντικείμενο μιας άμεσης εμπειρίας. Ο δικός μας θάνατος εκφεύγει της εμπειρικής σύλληψης· ο θάνατος ενός τρίτου, από την άλλη, ακόμη και αν πρόκειται για ένα προσφιλές μας πρόσωπο, δεν μας παρέχει μια εμπειρία της απώλειας που υφίσταται ο ίδιος ο θνήσκων. Ο θάνατος είναι θεμελιωδώς μη αναπληρώσιμος. Σε πολλές (αν όχι σε όλες τις) πλευρές της ύπαρξής μας και της καθημερινής μας δραστηριότητας, μπορούμε να αναπληρωθούμε από άλλους. Μπορούμε να στείλουμε κάποιον άλλον να ψωνίσει για εμάς, να μας αντικαταστήσει στην εργασία, να μας εκπροσωπήσει σε μια τελετή. Μπορούμε, ακόμη, να βρούμε κάποιον δότη σπέρματος ή κάποια παρένθετη μητέρα που θα μας υποκαταστήσουν έως και στην πατρότητα ή στη μητρότητα. Ομως κανείς δεν μπορεί να αναλάβει τον θάνατο του άλλου: ο θάνατος παραμένει ουσιωδώς ο δικός μας, ατομικός θάνατος.

Ο θάνατος γίνεται έτσι το πιο ιδιαίτερο στοιχείο της ύπαρξής μας, μας διακρίνει από όλους τους άλλους, καθώς είναι η μόνη δυνατότητα που δεν μπορούμε να μοιραστούμε με άλλους· λειτουργεί έτσι ως η βασική πηγή της εξατομίκευσής μας. Ο θάνατος είναι η έσχατη δυνατότητά μας, μια δυνατότητα που διακόπτει αμετάκλητα κάθε άλλη δυνατότητα – τρεπόμενος, έτσι, σε πλήρη αδυναμία. Είναι, συγχρόνως, η πιο βέβαιη δυνατότητά μας: ο βαθμός της βεβαιότητάς του ξεπερνά κάθε άλλη βεβαιότητα της ύπαρξης. Εντούτοις, παρ’ όλη τη βεβαιότητά του, ο θάνατός μας παραμένει μια δυνατότητα απροσδιόριστη: κανείς μας δεν γνωρίζει πότε ακριβώς θα επέλθει, και έτσι παραμένει παρών ως μια «διαρκής απειλή».

Ως πέρας και τέλος, ο θάνατος παρέχει στη ζωή τη δυνατότητα ολοκλήρωσης: τη δυνατότητά της να αποτελέσει μια συνεκτική ενότητα. Θέτοντας τον άνθρωπο ενώπιον της πεπερασμένης του φύσης, τον καλεί με έναν ριζικό τρόπο να προσδώσει νόημα και περιεχόμενο στην ατομική του ύπαρξη. Μόνο η ανάληψη αυτής της ατομικότητας μπορεί να οδηγήσει στην ευδαιμονία (Αριστοτέλης) ή στην αυθεντικότητα (Χάιντεγκερ).

* Ο κ. Παναγιώτης Θανασάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας στο ΑΠΘ.· Το ερευνητικό, συγγραφικό και μεταφραστικό του έργο επικεντρώνεται στην αρχαία φιλοσοφία, στον Χέγκελ και στον Χάιντεγκερ.

Επιμέλεια: Χαρίδημος Κ. Τσούκας

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΘΑΝΑΣΑΣ*

via

Οι άνθρωποι που κλαίνε κατά τη διάρκεια των ταινιών είναι οι πιο δυνατοί από όλους. Τα δάκρυα της υπερδύναμης.

Tο παραδέχομαι. Κλαίω όταν βλέπω ταινίες. Ή όταν διαβάζω βιβλία. Ή όταν ακούω μουσική. Επηρεασμένη πολλές φορές και από το επίπεδο των ορμονών μου, μπορεί να αρπάξω προληπτικά μερικά χαρτομάντιλα και να κάτσω να δω μια ταινία μόνη.

Παρόλο που πολλοί άνθρωποι χαμογελάνε αυτάρεσκα όταν με βλέπουν να παρακολουθώ ταινίες κλαίγοντας, δεν έχω κανένα πρόβλημα με αυτό. Η αλήθεια να λέγεται, οι άνθρωποι που κλαίνε όταν βλέπουν ταινίες τείνουν να έχουν κάτι που πολλοί άλλοι δεν έχουν καλλιεργήσει: Ενσυναίσθηση.

Μόνο ένα ιδιαίτερο είδος ανθρώπου έχει ενσυναίσθηση. Πολλοί άνθρωποι εκεί έξω, οι ναρκισσιστές και οι κοινωνιοπαθείς για παράδειγμα, έχουν γεννηθεί χωρίς αυτή και ζουν όλη τους τη ζωή χωρίς να έχουν βάλει ποτέ πραγματικά τον εαυτό τους στη θέση κάποιου άλλου. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να νιώσουν τους άλλους. Παρόλο που η απουσία ενσυναίσθησης θα μπορούσε να είναι ωφέλιμη για έναν πωλητή μεταχειρισμένων αυτοκινήτων, δεν είναι πάντα κάτι καλό.

Στην πραγματικότητα, το να νοιάζεται κάποιος για την κατάσταση των άλλων θέλει δύναμη. Πολλή δύναμη. Η ζωή είναι σκληρή για κάποιους ανθρώπους και αν μπορείτε να μπείτε στη θέση τους και να νιώσετε τον πόνο που έχουν, τότε αυτό λέει κάτι για εσάς.

Είστε αρκετά δυνατοί όταν νιώθετε αυτόν τον πόνο, αλλά παρόλα αυτά τον αντέχετε. Είστε αρκετά δυνατοί όταν είστε δυνατοί για τους άλλους ανθρώπους. Είστε δυνατοί μέχρι το σημείο που κατανοείτε από που προέρχεται αυτός ο πόνος και είστε ικανοί να νιώσετε αυτό που νιώθουν.

Δεν είναι ποτέ αδυναμία το να νοιάζεστε για κάποιον άλλον, ακόμα και αν αυτός είναι ένας φανταστικός χαρακτήρας σε κάποια ταινία. Δείχνει ότι έχετε καρδιά και αυτή η καρδιά μπορεί να ραγίσει για τους άλλους. Παρόλο που μπορεί να ραγίσει μέχρι το τέλος της ταινίας, ξέρετε ότι θα επανέλθει γρήγορα.

Το να είναι ικανοί να αναρρώνουν τόσο γρήγορα, λέει κάτι άλλο για τους ανθρώπους που κλαίνε κατά τη διάρκεια ταινιών. Μπορούν να ανακάμψουν όπως κανείς άλλος και είναι αρκετά δυνατοί και έξυπνοι ώστε να ξεχωρίζουν την πραγματικότητα από τη φαντασία.

Φυσικά, αυτός δεν είναι ο μόνος λόγος που οι άνθρωποι κλαίνε όταν βλέπουν ταινίες. Υπάρχουν επίσης δάκρυα που κυλάνε στα μάγουλά σας επειδή έχετε πάει στο μέρος που βλέπετε στην ταινία. Δάκρυα αναμνήσεων που είναι οδυνηρές. Έχω διαπιστώσει πολλές φορές ότι λειτουργεί ως κάθαρση για μένα το ότι βλέπω ταινίες στις οποίες οι άνθρωποι έχουν περάσει τα ίδια που έχω περάσει και εγώ, απλά επειδή μου επιτρέπει να απελευθερώνω μερικά από τα συναισθήματά μου που είχα κρατήσει μέσα μου, με έναν υγιή τρόπο. Θα ήθελα να δω πώς θα μπορούσε να αμφιβάλλει κάποιος για τη δύναμη κάποιου άλλου όταν τελικά αντιμετωπίσει τα πράγματα που τον πόνεσαν στο παρελθόν.

Έπειτα, υπάρχουν εκείνα τα δάκρυα που κυλάνε όταν είστε ενθουσιασμένοι με την καλλιτεχνική ευφυΐα μιας ταινίας. Δεν είναι κάτι που κάνουν επιδεικτικά οι άνθρωποι. Ονομάζεται Σύνδρομο του Stendhal σε μια πιο προχωρημένη του μορφή και σημαίνει ότι ένα καλλιτεχνικό έργο σας συγκίνησε τόσο ώστε να έχετε σωματικά και συναισθηματικά συμπτώματα.

Έχοντάς το αφού είδα την ταινία Casshern, μπορώ να σας πω με ειλικρίνεια ότι χρειάζεται πολλή δύναμη για να απεμπλακείτε από αυτή την αίσθηση του δέους.

Για εσάς που είστε υπερευαίσθητοι στον τρόπο με τον οποίο η τέχνη σας συγκινεί, το να δείτε μια καλή ταινία, το να ακούσετε ένα καλό σόου στο ράδιο ή το να διαβάσετε το σωστό κόμικ, μπορεί να είναι μια καλή δοκιμασία της ικανότητάς σας να διατηρείτε ένα σοβαρό, ανέκφραστο προσωπείο. Αυτό επίσης μπορεί να γίνει και με μια βόλτα στο τρενάκι του λούνα παρκ. Μια βόλτα που σας αναγκάζει να αντιμετωπίσετε και να αποδεχτείτε συναισθήματα που οι περισσότεροι επιλέγουν να κρύβουν.

Αν με ρωτάτε, αυτό δείχνει ότι κάποιος έχει πολλή δύναμη.

Ίσως δεν είναι το είδος της δύναμης που οι περισσότεροι έχουν στο μυαλό τους όταν σκέφτονται ένα δυνατό άτομο, αλλά είναι το πιο σημαντικό είδος συναισθηματικής δύναμης: Η ενσυναίσθηση.

Ακόμα και αν δεν σηκώνουμε 100 κιλά, εξερευνούμε τα συναισθήματά μας και αυτό μπορεί να ανυψώσει το πνεύμα μας ψηλότερα από οτιδήποτε άλλο εκεί έξω.

via